Page 9 - HOH
P. 9

10 LOCAL                                                       AWEMainta                                             Diamars, 28 October 2025





                                                             Ki ora pa preocupa:

        Reconoce e prome señalnan di demencia







       TUR hende ta lubida cos de bes en cuando—unda bo a laga
       bo yabi, nomber di un amigo bieu, of dicon bo a cana drenta

       un camber. Mayoria biaha, e ta inofensivo. Pero ora proble-
       manan di memoria bira frecuente, stroba e rutina diario, of
       bini cu otro cambionan preocupante, nan por ta señalnan
       tempran di demencia.



       Demencia no ta un malesa specifico. E ta un termino general
       pa  condicionnan  cu  ta  afecta  memoria,  rasonamento,
       lenguahe,  y  funcionamento  diario.  E  tipo  mas  comun  ta

       Malesa di Alzheimer, pero tin hopi otro, incluyendo demencia
       vascular, demencia di curpa di Lewy (Lewy body), y demencia
       frontotemporal.



       Aunke demencia ta afecta principalmente adultonan mayor,
       e no ta un parti normal di bira bieu. Detecta e sintomanan                 for di trabou, amigonan, of eventonan cu antes nan tabata
       trempan—y busca ayudo—por haci un gran diferencia.                         disfruta.


       Señalnan tempran pa tene na cuenta                                         Ta importante pa considera e contexto. Un solo momento

       No tur lapso di memoria ta nifica demencia. Pero e siguiente               di lubidamento despues di un dia stressante no ta preocu-
       señalnan mester ta un señal di alarma si nan ta pasa regu-                 pante. Pero si e problemanan aki ta pasando mas frecuente
       larmente:                                                                  y  ta  empeorando,  ta  tempo  pa  papia  cu  un  proveedor  di

       •  Perdida  di  memoria  frecuente:  Ripiti  pregunta,  lubida             cuido medico.
       fechanan importante, of depende hopi riba nota of miem-
       bronan di famia pa corda cos.                                              Dicon deteccion tempran ta importante
       • Dificultad cu tareanan familiar: Lucha pa sigui un receta,               Demencia no por wordo cura, pero un diagnostico trempan

       paga cuentanan, of uza un microwave—tareanan cu antes                      ta permiti miho cuido y planificacion. Algun remedi por tarda
       tabata haci cu facilidad.                                                  (slow down) e progresion, y cambionan den estilo di bida—
       •  Confusion  tocante  tempo  of  luga:  Perde  caminda  den               manera  dieta,  ehercicio,  y  stimulacion  mental—por  yuda
       luganan conoci of perde nocion di fecha y temporadanan di                  maneha e sintomanan. Diagnostico trempan ta yuda tambe

       aña.                                                                       exclui otro condicionnan cu por parce demencia pero cu ta
       •  Problema  cu  lenguahe:  Lubida  palabra  meymey  di  un                tratabel,  manera  problemanan  di  tiroide  (thyroid),  depre-
       frase,  yama  cosnan  na  nomber  robes,  of  lucha  pa  drenta            sion, of deficiencia di vitamina.
       den un combersacion.

       •  Huisio  pober:  Tuma  decisionnan  financiero  inusual,  cay            Famianan  ta  beneficia  di  deteccion  trempan  tambe.  E  ta
       den estafa (scams), of mustra higiena pober.                               duna  tur  hende  tempo  pa  compronde  e  condicion,  tuma
       • Perde cosnan hopi biaha: Pone cosnan den luga straño y                   decisionnan pa cuido den futuro, y haya sosten—emociona-
       no por corda unda pa hayanan bek.                                          lmente, financieramente, y legalmente.

       • Cambio di humor of comportacion: Bira introvertido (with-
       drawn), ansioso, sospechoso, iritabel, of deprimi.                         Ki ora pa mira un dokter
       •  Interes  reduci  den  hobby  of  actividadnan  social:  Hala            Si abo of un ser keri ta mustrando varios di e señalnan di
                                                                                  advertencia, no warda. Cuminsa cu un dokter di cas, cu por

                                                                                  referi bo na un neurologo of un clinica di memoria pa mas
                                                                                  evaluacion. Aunke e no ta demencia, haya contesta ta trece
                                                                                  trankilidad.



                                                                                  Mas trempan demencia wordo identifica, mas miho e chen-
                                                                                  snan pa manehe cu dignidad y sosten.
   4   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14