Page 10 - HOH
P. 10

4      LOCAL                                                  AWEMainta                                               Diaranson, 18 Juni 2025





                                                            Separacion no t’e fin:

       E peliger scondi di abuso despues di separacion





       BANDONA un relacion abusivo hopi biaha ta wordo mira como e escape — e punto di            ta tocante control.
       inflexion pa libertad, sanacion, y siguridad. Pero pa hopi sobreviviente, specialmente aki
       na Aruba, separacion ta djis e comienso di un tipo diferente di pesadia: Abuso despues     Hopi abusado ta sinti un perdida di poder unabes cu
       di separacion.                                                                             un pareha bandona nan. E relacion por a caba, pero e
                                                                                                  deseo pa domina, intimida, y “gana” ta keda. Pues nan
       E forma aki di abuso ta tanto scondi como peligroso. E ta tuma forma pa medio di acoso     ta haya maneranan nobo pa drenta bek den bida di e
       incansabel, acoso digital, sabotahe financiero, y batayanan di custodia manipulativo.      sobreviviente.
       Den casonan mas extremo, el a termina den tragedia. Nos a mira titularnan cu a kibra
       e comunidad: hende muhe cu a purba reconstrui nan bida, solamente pa wordo sigui,          Nan  por stop di paga cuentanan comparti, tarda
       menasa, y den algun caso, asesina.                                                         procesonan  legal, aparece sin invitacion, of uza
                                                                                                  muchanan como arma emocional. Nan hopi biaha ta
       E magnitud di e problema na Aruba                                                          encuadr’e como  “luchando  pa  nan  derechonan”  —
       Pasobra Aruba ta chikito, e intensidad ta amplifica. Sobreviviente no ta djis “sigui biba”   pero di berdad, e ta tocante sigura cu e sobreviviente
       den un otro pueblo. Abusadonan por topanan na supermercado, pafo di un scol, of            no por move padilanti berdaderamente.
       hasta sinta den un auto pafo di nan cas. Ora geografia no ta permiti pa distancia, sobre-
       vivientenan ta biba den miedo constante — no djis di wordo mira, sino di wordo castiga     Y e peor parti? E forma aki di abuso ta hopi biaha wordo
       pa a separa.                                                                               minimalisa. Autoridadnan por bisa “no tin menasa” si
                                                                                                  e abusado no a ta fisicamente violento recientemente.
       Abuso despues di separacion no ta tocante amor, dolor di curason, of remordimento. E       Amigo of famia por urgi victimanan pa ignora e mensa-
                                                                                                  henan of “keda fuerte.” Pero tras di cortina, victimanan
                                                                                                  ta wordo kibra — atrobe. Solamente e biaha aki, e ta
                                                                                                  menos visibel. E ta mental, financiero, emocional — y
                                          ALL-WHITE MEAT                                          mes peligroso.


                                                                                                  Un yamada pa cambio: Reforma legal y sosten comu-
                                                                                                  nitario
                                                                                                  Aruba a mira demasiado  caso unda  “nada no  por a
                                                                                                  wordo haci” — te ora tabata demasiado laat. Casonan
                                                                                                  cu a yama polis pero a wordo bisa cu no tabatin sufici-
                                                                                                  ente prueba. Orden di prohibicion cu a wordo viola sin
                                                                                                  consecuencianan. Miembro di comunidad cu a mira e
                                                                                                  señalnan pero no a bisa nada. Nos mester haci miho.


                                                                                                  Pues kico mester cambia?
                                                                                                  Prome, nos mester redefini abuso. E no ta caba ora un
                                                                                                  relacion ta caba. E sistema — legal, social, y cultural
                                                                                                  — mester reconoce cu acoso continuo, menasanan, y
                                                                                                  coercion ta real, peligroso, y criminal.


                                                                                                  Di dos, mas sosten mester ta disponibel. Esey ta nifica
                                                                                                  refugionan, ayudo legal, training di polis informa riba
                                                                                                  trauma, y canalnan di reportahe sigur. Sobrevivientenan
                                                                                                  mester sa cu nan no ta nan so, y cu nan lo wordo
                                                                                                  proteha — prome cu ta demasiado laat.


                                                                                                  Finalmente, e comunidad mester papia. Si bo ta mira
                                                                                                  un hende wordo sigui, acosa, of isola — no mira pa
                                                                                                  otro banda. Abuso despues di separacion ta prospera
                                                                                                  den silencio. E ta muri den conscientisacion.


                                                                                                  Pasobra bandona un  abusado mester  ta e  cuminsa-
                                                                                                  mento di siguridad —  no  un  campo di bataya nobo.
                                                                                                  Aruba merece di ta un luga caminda sobrevivientenan
                                                                                                  no solamente ta sobrevivi, sino cu nan ta biba — liber,
                                                                                                  completo, y sin miedo.
   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15