Page 10 - HOH
P. 10
4 LOCAL AWEMainta Diaranson, 18 Juni 2025
Separacion no t’e fin:
E peliger scondi di abuso despues di separacion
BANDONA un relacion abusivo hopi biaha ta wordo mira como e escape — e punto di ta tocante control.
inflexion pa libertad, sanacion, y siguridad. Pero pa hopi sobreviviente, specialmente aki
na Aruba, separacion ta djis e comienso di un tipo diferente di pesadia: Abuso despues Hopi abusado ta sinti un perdida di poder unabes cu
di separacion. un pareha bandona nan. E relacion por a caba, pero e
deseo pa domina, intimida, y “gana” ta keda. Pues nan
E forma aki di abuso ta tanto scondi como peligroso. E ta tuma forma pa medio di acoso ta haya maneranan nobo pa drenta bek den bida di e
incansabel, acoso digital, sabotahe financiero, y batayanan di custodia manipulativo. sobreviviente.
Den casonan mas extremo, el a termina den tragedia. Nos a mira titularnan cu a kibra
e comunidad: hende muhe cu a purba reconstrui nan bida, solamente pa wordo sigui, Nan por stop di paga cuentanan comparti, tarda
menasa, y den algun caso, asesina. procesonan legal, aparece sin invitacion, of uza
muchanan como arma emocional. Nan hopi biaha ta
E magnitud di e problema na Aruba encuadr’e como “luchando pa nan derechonan” —
Pasobra Aruba ta chikito, e intensidad ta amplifica. Sobreviviente no ta djis “sigui biba” pero di berdad, e ta tocante sigura cu e sobreviviente
den un otro pueblo. Abusadonan por topanan na supermercado, pafo di un scol, of no por move padilanti berdaderamente.
hasta sinta den un auto pafo di nan cas. Ora geografia no ta permiti pa distancia, sobre-
vivientenan ta biba den miedo constante — no djis di wordo mira, sino di wordo castiga Y e peor parti? E forma aki di abuso ta hopi biaha wordo
pa a separa. minimalisa. Autoridadnan por bisa “no tin menasa” si
e abusado no a ta fisicamente violento recientemente.
Abuso despues di separacion no ta tocante amor, dolor di curason, of remordimento. E Amigo of famia por urgi victimanan pa ignora e mensa-
henan of “keda fuerte.” Pero tras di cortina, victimanan
ta wordo kibra — atrobe. Solamente e biaha aki, e ta
menos visibel. E ta mental, financiero, emocional — y
ALL-WHITE MEAT mes peligroso.
Un yamada pa cambio: Reforma legal y sosten comu-
nitario
Aruba a mira demasiado caso unda “nada no por a
wordo haci” — te ora tabata demasiado laat. Casonan
cu a yama polis pero a wordo bisa cu no tabatin sufici-
ente prueba. Orden di prohibicion cu a wordo viola sin
consecuencianan. Miembro di comunidad cu a mira e
señalnan pero no a bisa nada. Nos mester haci miho.
Pues kico mester cambia?
Prome, nos mester redefini abuso. E no ta caba ora un
relacion ta caba. E sistema — legal, social, y cultural
— mester reconoce cu acoso continuo, menasanan, y
coercion ta real, peligroso, y criminal.
Di dos, mas sosten mester ta disponibel. Esey ta nifica
refugionan, ayudo legal, training di polis informa riba
trauma, y canalnan di reportahe sigur. Sobrevivientenan
mester sa cu nan no ta nan so, y cu nan lo wordo
proteha — prome cu ta demasiado laat.
Finalmente, e comunidad mester papia. Si bo ta mira
un hende wordo sigui, acosa, of isola — no mira pa
otro banda. Abuso despues di separacion ta prospera
den silencio. E ta muri den conscientisacion.
Pasobra bandona un abusado mester ta e cuminsa-
mento di siguridad — no un campo di bataya nobo.
Aruba merece di ta un luga caminda sobrevivientenan
no solamente ta sobrevivi, sino cu nan ta biba — liber,
completo, y sin miedo.