Page 11 - HOH
P. 11
Diaranson, 18 Juni 2025 AWEMainta SALUD 13
No por ‘cope’ Rabia explosivo y comportacion ‘reckless’ tambe por ta un forma di “cope” — special-
mente p’esnan cu nunca no a siña con pa expresa dolor den maneranan mas saludabel.
E brotenan aki hopi biaha ta djis dolor purbando di scapa.
no ta debilidad Dicon nos ta cay den e trampanan aki? Pasobra nan ta facil, familiar, y hopi biaha social-
mente reforsa. Bebe pa relaha ta normalisa. Overwork ta wordo elogia. Bisa cu bo ta
“demasiado druk” pa procesa bo sentimentonan ta zona productivo. Pero djis pasobra
E ta un señal e ta comun no ta nifica cu e ta saludabel.
TUR hende ta “cope” — pero no tur hende ta “cope” Con pa cuminsa un cambio: Conscientisacion, compasion y sosten
mes bon. Den momentonan di stress, ansiedad, of Pues con nos ta cuminsa un cambio?
incertidumbre profundo, nos ta busca algo — cual- 1. Prome: conscientisacion. Reconoce kico bo ta haci ora bo ta abruma. Sea honesto.
kier cos — pa sinti nos miho, of por lo menos pa sinti Sin berguensa — djis curiosidad. Puntra bo mes: Esaki ta yuda mi cura, of djis ta yuda
menos malo. E instinto ey ta humano. Pero ora nos mi sconde?
mecanismo di “cope” scogi ta cuminsa herida mas cu 2. Di dos: compasion. Bo a scoge e patronchinan aki pa un rason. Probablemente nan
nan ta yuda, nos ta drenta den teritorio no-saludabel a yuda bo sobrevivi algo. Pero sobrevivencia no ta mesun cos cu biba — y bo ta merece
— y hopi di nos ni sikiera ta ripara cu esey ta pasando. mas cu sobrevivencia.
3. Di tres: exploracion. Purba hermentnan di “cope” mas saludabel. Papia cu un hende.
Strategianan di “cope” no-saludabel of maladaptativo Skirbi cosnan. Move bo curpa. Practica trankilidad. Bo no tin mester di cambia tur cos
hopi biaha ta parce alivio di corto plaso. Bo ta bebe di anochi pa mainta — pero hasta cambionan chikito por kibra patronchinan grandi.
algo pa calma bo nervionan. Bo ta wak serie tras di 4. Finalmente: sosten. Si e patronchinan aki ta sinti pega, bo no ta debil. Bo ta humano.
serie pa evita bo pensamento. Bo ta reacciona agresi- Terapia, comunidad, y conbersacionnan honesto por haci un diferencia grandi.
vamente ora bo ta sinti bo abruma. E momento ey, e ta
funciona — e ta distrae, calma, of laga bo drumi. Pero “Cope” nunca no ta tocante perfeccion — e ta tocante siña atende dolor cu cuido, no
cu tempo, e patronchinan aki ta acumula, haciendo e djis control. Nos tur tin nos defaultnan. E poder ta bini ora nos ta cuminsa scoge nan
stress original mas pio. conscientemente.
Evita, emocionnan silencioso y auto-castigo
Tuma evacion, por ehempel. Evita bo problemanan por
sinti mas facil cu enfrenta nan. Bo ta pospone comb-
ersacionnan, ignora bo inbox, of drumi excesivamente
pa scapa di realidad. E stress por sinti mas chikito awe
— pero e ta crece den e background, wardando.
Emocionnan silencioso ta otro comun. Pantaya,
substancianan, overwork, hasta “scrolling” constante
— esakinan ta maneranan cu nos ta desconecta di
sentimentonan cu nos no sa con pa maneha. Pero
silencia no ta mute solamente loke ta malo selectiva-
mente. E ta mute tur cos: alegria, curiosidad, conexion.
Despues tin auto-castigo disfrasa como control.
Trastorno di alimentacion. Auto-daño. Over-ehercicio.
Esakinan no ta djis comportacion — nan ta mensa-
henan cu nos ta manda pa nos mes ora nos no ta
sinti nos sigur, mira, of digno. Y aunke nan por ofrece
control temporal, nan ta crea daño a largo plaso.
Agradamento di hende y comportacion explosivo
Agradamento di hende hopi biaha ta wordo pasa por
halto como un strategia di “cope.” Pero bisa “si” na tur
cos, evita conflicto, of silencia bo necesidadnan hopi
biaha ta un manera pa evita rechaso of abandono. E ta
silencio emocional bisti como amabilidad.