Page 11 - HOH
P. 11

10 LOCAL                                                       AWEMainta                                            Diabierna, 24 October 2025





                                                       For di palabra pa progreso:

       Cambio ta exigi mas cu combersacion di solamente algun




       DEN e ultimo añanan, ta parce cu nos a drenta un era nobo di apertura. Rednan               berguensa, y presion social. Den comunidadnan

       social,  documentario, podcast,  y  combersacionnan  diario ta mas  y  mas  yen             chikito, specialmente esnan cu lasonan  familiar
       di hende papiando  di topiconan cu antes tabata tabu:  Salud mental, abuso                  fuerte, tradicionnan religioso, of tabunan cultural,
       domestico, sexualidad, rasa, identidad di genero, y trauma. Pero mientras cu e              hende hopi biaha ta preocupa di wordo husga,
       combersacionnan aki ta bira mas presente, un pregunta mas profundo ta keda:                 rechasa, of cu nan no lo wordo keri. Topiconan
       Sociedad di berdad ta liberando su mes for di miedo y silencio — of ta sola-                manera incesto,  abuso,  malesa  mental,  y  salud
       mente un segmento chikito y balente ta papia?                                               sexual ta wordo evita ainda na mesa di cas, na
                                                                                                   scol, na trabou — y tin biaha, hasta den consul-
       Den diferente cultura — incluyendo den luganan manera Aruba — tin un progreso               torio di dokter.
       bisto. Generacion- mas jong, defensor- di husticia social, educador-, y traha-

       donan di salud publico ta mas dispuesto cu nunca pa  nombra problemanan,                    E resultado? Un cultura di apertura di dos veloc-
       cuestiona normanan, y papia berdad n’esnan cu poder. Nos ta mirando mas visi-               idad. Riba un caminda, algun hende — hopi biaha
       bilidad rond di temanan manera derechonan LGBTQ+, salud mental, violencia                   esnan cu educacion, acceso na media, of protec-
       sexual, y discriminacion sistemico.                                                         cion  institucional  —  ta kibra barera, conta nan
                                                                                                   storia, y trece  cambio. Riba e  otro, un  mayoria
       Pero e cambio aki no ta uniforme.                                                           mas keto ta duda ainda, mirando for di na banda,
                                                                                                   sin ta sigur si papiando lo trece cambio of conse-

       Mientras cu algun ta papia libremente, hopi ainda ta sinti nan mes mara pa miedo,           cuencia.


                                                                                                   E division aki ta importante. Si ta djis un minoria
                                                                                                   ta  sinti su mes safe pa  papia,  e cultura  no ta
                                                                                                   cambia di berdad — e ta djis parce di ta cambia.
                                                                                                   Silencio ta keda e standard pa hopi, y reformanan
                                                                                                   importante ta stagna pa falta di presion publico,
                                                                                                   casonan visibel, of data confiabel.



                                                                                                   Ademas, algun institucion — scolnan, cuerponan
                                                                                                   policial, gruponan religioso, y luganan di trabou —
                                                                                                   ainda ta desalenta transparencia. Mecanismonan
                                                                                                   pa raporta por existi, pero si victimanan tin miedo
                                                                                                   di represalia of di wordo ignora, nan ta keda keto.
                                                                                                   Y ora hende no ta presenta, problemanan ta keda
                                                                                                   scondi, solucionnan ta tarda.



                                                                                                   Pero tin speransa. Cambio no mester bini mesora
                                                                                                   pa  e  ta  significativo.  Cada  combersacion  cu
                                                                                                   cuminsa,  cada storia comparti, cada berdad
                                                                                                   balente conta ta kita pocopoco for di genera-
                                                                                                   cionnan di silencio. E ta crea espacio pa otronan
                                                                                                   sigui, moviendo pocopoco e normanan social cu
                                                                                                   antes tabata frena tur cos.



                                                                                                   Pues, nos ta finalmente cla pa papia di tur cos?
                                                                                                   E contesta honesto ta: Algun di nos ta — y esey
                                                                                                   ta un comienso. Pero pa esaki bira un berdadero
                                                                                                   progreso cultural, nos mester haci mas pa
                                                                                                   proteha, sostene, y scucha esnan cu ainda ta sinti
                                                                                                   nan mes sin bos.



                                                                                                   Cambio no ta solamente tocante ken ta papi-
                                                                                                   ando. E ta tocante si sociedad di berdad ta cla pa
                                                                                                   scucha nan — y reacciona.
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16