Page 38 - awe06052022_merged
P. 38
Djaweps 5 mei 2022 15
WOWO I OREA PA PAPIAMENTU
+
Pa: Bòi Antoin
E erornan di mas frekuente den skirbimentu por ehèmpel tantu ‘joya’ komo ‘hoya’ (prenda) a pasa su eksámen di integrashon ‘cum laude’.
di Papiamentu ta presentá den ponementu di komo bon. Dal bai!
aksènt. Tin dos tipo di aksènt: aksènt skèrpi i
aksènt grave. Pa haña e reglanan di aksènt por *** ***
bai google ‘Ortografia di Papiamentu’. No sola- Regularmente instansianan ku ta saka komu-
mente e reglanan di aksènt por mira, sino hopi Den un komunikado tokante e elekshon di At- nikado ta usa por ehèmpel e palabra ‘nèshi’ pa
mas informashon tokante e ortografia ku ta usa tje Kuiken komo lider di frakshon di PvdA, De- loke nos bonerianonan outéntiko ta yama ‘nei-
na Boneiru, ku ta esun fonológiko. Por haña mokrat pa skirbi di ‘elehí’. Pero tambe nan ta shi’. Spèlchèk ta rechasá ‘neishi’ komo no kore-
tambe riba Internèt ‘Ortografia di Papiamento’. skirbi ‘énfasis’ sin aksènt skèrpi riba e ‘e’ dilanti. kto. Meskos tambe tin ‘pèshi’, ‘leshi’, ku boneri-
Asina por kompará e diferensia entre ortografia Mas aleu ta pone ‘muy partikular’. Por djis usa anonan ta pronunsiá komo peishi (tambe puishi)
di Kòrsou/Boneiru i esun di Aruba. ‘en partikular’ òf partikularmente. i leishi (pa portrèt). Mi ta puntra hende grandinan
na Boneiru kada bes ku mi haña un chèns kon
*** *** nan ta pronunsiá e palabranan aki. Kasi tur ta
Hopi hende ku saber di Papiamentu ta hasi Mas aleu Demokrat ta skirbi ‘soshal’ den e ko- bisa peishi, leishi i neishi. Mi ta kere ku mester
eror di aksènt. No pa falta di konosementu, sino munikado. Mi no ta haña ku e ta kompletamente standarisá e palabranan aki komo usá den Pa-
pa motibu di flohera, negligensia, òf pasobra nan fout. Tin hende ku ta pronunsiá e palabra aki piamentu di Boneiru. P’esei mi ta kere ku mes-
ta bai siegamente tras di spèlchèk di Papiamen- enberdat komo ‘soshal’, pero awendia spèlchèk ter reaktivá KSP – Komishon Standarisashon di
tu. Por ehèmpel Arthur Sealy, dosente di Papia- ta mark’é komo fout. Ántes e tabata rekonosé Papiamentu. Mi ta dispuesto di drenta atrobe si
mentu i fundadó di Fundashon Dushi Papiamen- komo bon. Ami ta faboresé ‘sosial’, ku ta mas pidi mi.
tu. Nos ta sigur ku e konosé e reglanan ku ta rigi usá na Boneiru. Meskos ku un palabra manera
aksènt bon. Pero e ta keda sin pone aksènt riba preferensia. Den pasado spèlchèk tabata reko- ***
algun palabra. Den redakshon di BONERIANO nosé palabranan manera preferensha, konferen- Mi ta kere ku den e trabou di strukturá i stan-
tambe esaki ta sosodé tur dia. Nos tin krítika riba sha, konkurensha, importansha etc komo bon. darisá Papiamentu mester konsultá nos gran-
nos mes. Nos ta purba kambia sí. Awor no mas! Regla di ortografia ta kambia. Nos dinan mas tantu. Tambe pa reskatá palabranan
ke felisitá Demokrat tòg pa e echo ku nan a hasi arkaiko òf palabranan poko usá. Un persona
*** nan bèst hopi bon den skirbimentu di Papiamen- manera Chemmy Cicilia-Janga (89) ku tabata
Siman pasá den un komunikado Arthur Sealy tu. Sigui asina. den KSP ántes, ainda por duna un aporte grandi.
ta skirbi entre otro: “ .... un boneriano biba den E mes ta bisa mi kada bes ku e ke kompartí loke
eksterior tin ku paga $75,- pa bishita na Bonaire.” *** e sa. “Pero mester hasi lihé sí, promé ku mi bai
Mester ta bibá, ku aksènt skèrpi riba e ‘a’ na fi- Loke nos ta haña difísil, asta un dilema, ta kurá di Ma Tèli.” Asina e ta bisa.
nal. Ta un fout ku hopi hende ta hasi. Spèlchèk ki ora ta adoptá un palabra di idioma estran-
di Papiamentu no ta marka e fout aki, pasobra e hero den Papiamentu, skirbiendo esaki kon- ***
palabra ‘biba’ sin aksènt tambe ta eksistí. Nos lo forme reglanan ortográfiko di nos. El a pasa ku
sugirí (ántes sugerí) Arthur a simplifiká e frase por ehèmpel manager ku bo por skirbi awendia Tin basta kos ta molestiá mi. Mi no sa ken,
aki na e parti “pa bishita na Bonaire” komo “pa komo mènedjer, Brantwer na lugá di Brandweer, pero mi ta sospechá ku ta hendenan di Fun-
bishitá Bonaire”. I tambe pa usa Boneiru na lugá kònteiner na lugá di container. Kontrario na dashon Planifikashon di Idioma (FPI) ta kambia
di Bonaire. Pero tur dos ta oké! ‘manager’, ku ainda ta aseptá den Papiamentu, regla di ortografia. Spèlchèk awor por ehèmpel
Brandweer i container sí no ta aseptá mas. Nan ta rekonosé ‘departamentu’ komo fout i ‘depar-
*** ta fout. tamento’ komo bon. Asina tin mas punto. Mester
Demokrat su komunikadonan na Papiamentu embolbí Boneiru tambe den e proseso di planifi-
ta hopi bon. Mayoria aksènt ta korekto. Pero por *** kashon di Papiamentu. Nos tambe ta konta.
nota ku tin biaha nan ta desvia den algun palabra. Tuma por ehèmpel e palabra ‘erfpacht’. Ainda
Manera e palabra ‘elehí’, ku spèlchèk ta marka e no ta rekonosé komo èrfpagt. Ami sinembargo ***
komo inkorekto. Spèlchèk ta rekonosí ‘elegí’ i no ta kere ku ta mas ku tempu pa rekonosé ‘èrfpagt’. Kualké reakshon ta bonbiní na: extrabon@
‘elehí’. Tòg spèlchèk ta rekonosé ‘skohe’ komo El a integrá asina tantu den Papiamentu ku mi gmail.com.
bon i ‘skoge’ komo fout. Tin kaminda ta rekonosé ta haña ku mester tuma kurashi pa adapt’é. El ***
KOLOFÓN
Editor Bonaire
Communication
Services N.V.
Tonchi, henter aña e mucha- Awèl sí. Ata nan awor man na Kaya Irlanda 12,
nan a hasi wega den klas. kabes pasombra èksamen a ku- Tel. 717-8482
minsá! E-mail:
extrabon@gmail.com
Wèpsait:
www.extraboneiru.com
Direktor Edson Pietersz
Shirley Martis Ibi Piar (deporte)
785-3824 Partner na Aruba
796-3824 Awe Mainta
Hefe di redakshon Partner na Aruba
Bòi Antoin Extra
786-6818 Layout
Redakshon Davienuska Janga
Armand 'Papi' Antoin
Davienuska Janga Aviso
Velli Gijsbertha avisobon@gmail.com
Nathaly Evertsz