Page 38 - awe06052022_merged
P. 38

Djaweps 5 mei 2022                                                                                                    15


                      WOWO I OREA PA PAPIAMENTU


                                                                             +

                                                                                                                                   Pa: Bòi Antoin

         E erornan di mas frekuente den skirbimentu  por  ehèmpel  tantu ‘joya’ komo  ‘hoya’  (prenda)  a pasa su eksámen di integrashon ‘cum laude’.
       di  Papiamentu  ta  presentá  den  ponementu  di  komo bon.                                     Dal bai!
       aksènt.  Tin dos tipo di aksènt: aksènt skèrpi i
       aksènt grave. Pa haña e reglanan di aksènt por                         ***                                             ***
       bai google ‘Ortografia di Papiamentu’. No sola-                                                    Regularmente instansianan ku ta saka komu-
       mente e reglanan di aksènt por mira, sino hopi     Den un komunikado tokante e elekshon di At-  nikado ta usa por ehèmpel e palabra ‘nèshi’ pa
       mas informashon tokante e ortografia ku ta usa  tje Kuiken komo lider di frakshon di PvdA, De-  loke nos bonerianonan outéntiko ta yama ‘nei-
       na  Boneiru,  ku  ta  esun  fonológiko.  Por  haña  mokrat  pa  skirbi  di  ‘elehí’.  Pero  tambe  nan  ta  shi’. Spèlchèk ta rechasá ‘neishi’ komo no kore-
       tambe  riba  Internèt  ‘Ortografia  di  Papiamento’.  skirbi ‘énfasis’ sin aksènt skèrpi riba e ‘e’ dilanti.  kto. Meskos tambe tin ‘pèshi’, ‘leshi’, ku boneri-
       Asina por kompará e diferensia entre ortografia  Mas aleu ta pone ‘muy partikular’. Por djis usa  anonan ta pronunsiá komo peishi (tambe puishi)
       di Kòrsou/Boneiru i esun di Aruba.              ‘en partikular’ òf partikularmente.             i leishi (pa portrèt). Mi ta puntra hende grandinan
                                                                                                       na Boneiru kada bes ku mi haña un chèns kon
                              ***                                             ***                      nan ta pronunsiá e palabranan aki. Kasi tur ta
         Hopi hende ku saber di Papiamentu ta hasi        Mas aleu Demokrat ta skirbi ‘soshal’ den e ko-  bisa peishi, leishi i neishi. Mi ta kere ku mester
       eror di aksènt. No pa falta di konosementu, sino  munikado. Mi no ta haña ku e ta kompletamente  standarisá e palabranan aki komo usá den Pa-
       pa motibu di flohera, negligensia, òf pasobra nan  fout.  Tin hende ku ta pronunsiá e palabra aki  piamentu di Boneiru. P’esei mi ta kere ku mes-
       ta bai siegamente tras di spèlchèk di Papiamen-  enberdat komo ‘soshal’, pero awendia spèlchèk  ter reaktivá KSP – Komishon Standarisashon di
       tu. Por ehèmpel Arthur Sealy, dosente di Papia-  ta  mark’é  komo  fout.  Ántes  e  tabata  rekonosé  Papiamentu. Mi ta dispuesto di drenta atrobe si
       mentu i fundadó di Fundashon Dushi Papiamen-    komo bon. Ami ta faboresé ‘sosial’, ku ta mas  pidi mi.
       tu. Nos ta sigur ku e konosé e reglanan ku ta rigi  usá na Boneiru. Meskos ku un palabra manera
       aksènt bon. Pero e ta keda sin pone aksènt riba  preferensia. Den pasado spèlchèk tabata reko-                         ***
       algun palabra. Den redakshon di BONERIANO  nosé palabranan manera preferensha, konferen-           Mi ta kere ku den e trabou di strukturá i stan-
       tambe esaki ta sosodé tur dia. Nos tin krítika riba  sha,  konkurensha,  importansha  etc  komo  bon.  darisá Papiamentu mester konsultá nos gran-
       nos mes. Nos ta purba kambia sí.                Awor no mas! Regla di ortografia ta kambia. Nos  dinan mas tantu. Tambe pa reskatá palabranan
                                                       ke felisitá Demokrat tòg pa e echo ku nan a hasi  arkaiko òf palabranan poko usá. Un persona
                              ***                      nan bèst hopi bon den skirbimentu di Papiamen-  manera Chemmy Cicilia-Janga (89) ku tabata
         Siman pasá den un komunikado Arthur Sealy  tu. Sigui asina.                                   den KSP ántes, ainda por duna un aporte grandi.
       ta skirbi entre otro: “ .... un boneriano biba den                                              E mes ta bisa mi kada bes ku e ke kompartí loke
       eksterior tin ku paga $75,- pa bishita na Bonaire.”                    ***                      e sa. “Pero mester hasi lihé sí, promé ku mi bai
       Mester ta bibá, ku aksènt skèrpi riba e ‘a’ na fi-  Loke nos ta haña difísil, asta un dilema, ta  kurá di Ma Tèli.” Asina e ta bisa.
       nal. Ta un fout ku hopi hende ta hasi. Spèlchèk  ki ora ta adoptá un palabra di idioma estran-
       di Papiamentu no ta marka e fout aki, pasobra e  hero  den  Papiamentu,  skirbiendo  esaki  kon-                       ***
       palabra ‘biba’ sin aksènt tambe ta eksistí. Nos lo  forme reglanan ortográfiko di nos. El a pasa ku
       sugirí (ántes sugerí) Arthur a simplifiká e frase  por ehèmpel manager ku bo por skirbi awendia    Tin basta kos ta molestiá mi. Mi no sa ken,
       aki na e parti “pa bishita na Bonaire” komo “pa  komo mènedjer, Brantwer na lugá di Brandweer,  pero mi ta sospechá ku ta hendenan di Fun-
       bishitá Bonaire”. I tambe pa usa Boneiru na lugá  kònteiner na lugá di container. Kontrario na  dashon Planifikashon di Idioma (FPI) ta kambia
       di Bonaire. Pero tur dos ta oké!                ‘manager’, ku ainda ta aseptá den Papiamentu,  regla di ortografia. Spèlchèk awor por ehèmpel
                                                       Brandweer i container sí no ta aseptá mas. Nan  ta rekonosé ‘departamentu’ komo fout i ‘depar-
                              ***                      ta fout.                                        tamento’ komo bon. Asina tin mas punto. Mester
         Demokrat su komunikadonan na Papiamentu                                                       embolbí Boneiru tambe den e proseso di planifi-
       ta hopi bon. Mayoria aksènt ta korekto. Pero por                       ***                      kashon di Papiamentu. Nos tambe ta konta.
       nota ku tin biaha nan ta desvia den algun palabra.   Tuma por ehèmpel e palabra ‘erfpacht’. Ainda
       Manera e palabra ‘elehí’, ku spèlchèk ta marka  e no ta rekonosé komo èrfpagt. Ami sinembargo                          ***
       komo inkorekto. Spèlchèk ta rekonosí ‘elegí’ i no  ta kere ku ta mas ku tempu pa rekonosé ‘èrfpagt’.   Kualké  reakshon  ta  bonbiní  na:  extrabon@
       ‘elehí’. Tòg spèlchèk ta rekonosé ‘skohe’ komo  El a integrá asina tantu den Papiamentu ku mi  gmail.com.
       bon i ‘skoge’ komo fout. Tin kaminda ta rekonosé  ta haña ku mester tuma kurashi pa adapt’é. El                        ***



                                                                                                                 KOLOFÓN
                                                                                                                Editor Bonaire
                                                                                                                Communication
                                                                                                                 Services N.V.
          Tonchi, henter aña e mucha-           Awèl  sí.  Ata  nan  awor  man  na                             Kaya Irlanda 12,
          nan a hasi wega den klas.             kabes pasombra èksamen a ku-                                     Tel. 717-8482
                                                minsá!                                                               E-mail:
                                                                                                             extrabon@gmail.com
                                                                                                                    Wèpsait:
                                                                                                            www.extraboneiru.com
                                                                                                Direktor                     Edson Pietersz
                                                                                                Shirley Martis               Ibi Piar (deporte)
                                                                                                785-3824                     Partner na Aruba
                                                                                                796-3824                     Awe Mainta
                                                                                                Hefe di redakshon            Partner na Aruba
                                                                                                Bòi Antoin                   Extra
                                                                                                786-6818                     Layout
                                                                                                Redakshon                    Davienuska Janga
                                                                                                Armand 'Papi' Antoin
                                                                                                Davienuska Janga             Aviso
                                                                                                Velli Gijsbertha             avisobon@gmail.com
                                                                                                Nathaly Evertsz
   33   34   35   36   37   38   39   40   41   42   43