Page 23 - AM201102
P. 23

4                                           Esenanan riba kaya igual ku 100 aña pasá
                                                                                                  Djasabra 31 òktober 2020

        Historia ta ripití















          KRALENDIJK -- His- sinembargo e enfermedat  gun dia di atake di kentura.
       toria ta ripití. Mesun esena-  aki a disparsé mesun  lihé  Grip spañó tabata kuminsá
       nan ku por a mira riba kaya  ku el a bini.                ku kentura haltu, tosamen-
       algu mas ku 100 aña pasá                                  tu, doló di múskulo i di gar-
       por mira awendia atrobe.             Re-aparishon         ganta, siguí pa kansansio
       Hendenan riba kaya ku           Pero  djis despues el  a  ekstremo i bai fl ou. E hen-
       tapaboka riba kaya. E tem- bolbe presentá diripiente  denan ku haña grip spañó
       pu aya tabata pa motibu di  na Camp Funston, Fort  tabata pèrdè asina tantu
       grip spañó, riba nos islanan  Riley, den ehérsito. E kòki  energia, ku nan no por a ni
       konosí komo kabouter, awe  di e kampamentu tabata e  kome  òf bebe.  Halamentu
       ta tapa nanishi ku boka pa  promé persona ku a haña e  di rosea tabata bira kada
       motibu di Covid-19.          grip aki dia 4 di mart 1918.  bes mas difísil i dentro di
          Anke nan ta usa e nòm-    Transporte di tropa pa Oro-  algun dia e enfermo tabata
       ber grip spañó, e brote di  pa, nèt den e último aña di  muri.
       grip aki, ku a bira un pan- Promé Guera Mundial, a           Grip spañó tabatin e
       demia  mundial  100 aña  pone ku e grip aki a plama  karakterístika remarkabel
       pasá, no a kuminsá na Spa- bai Oropa. E vírùs nobo  pa afektá adultonan hóben.  Guera Mundial. Ehérsito  poblashon mundial a haña
       ña. El a kuminsá ku hopi  aki, di e suptipo H1N1, fi -    Esaki kontrario na otro  aleman tampoko no a ska- e brote di grip aki. Na to-
       probabilidat na Merka. Na  nalmente a kondusí na un  epidemianan di grip di kus- pa. Den su seno tambe grip  tal mei miar hende. Kalku-
       yanüari 1918 a kuminsá na  pandemia. A yam’é grip  tumber, ku tabata afektá i  spañó a reina.                      lashonnan kouteloso ta pa-
       Haskell County, Kansas,  spañó, pasobra ta korantnan  mata mas tantu ansiano i           Na momentu ku e guera  pia di 20 pa 40 mion morto.
       un epidemia di grip ku no  na Spaña, un pais neutral  mucha.                           aki a terminá i e tropanan  Interesante ta ku e vírùs aki
       tabata afektá solamente  den Promé Guera Mundial,                                      merikano a regresá kas,  a bai mes lihé ku el a bini.

       mucha i hende grandi, sino  tabata e proménan ku a in-             Hopi morto          nan a haña un resepshon        Na fin di 1919 el a pasa.
       adultonan hóben tambe. Na  formá di e enfermedat aki.        Na luna di ougùstùs  tremendo di parti pueblo  Solamente Oustralia a logra
       luna di febrüari algun mor-     Na Spaña, na unda no ta- 1918 mitar di e sòldánan  merikano. Debí na e pre- tene e enfermedat aki inisi-
       to a kai. Un dòkter a manda  bata reina sensura, korant- merikano na Oropa tabatin  sensianan grandi aki di  almente for di su frontera,
       un deskripshon di e enfer- nan a bati alarma grandi na  e enfermedat, di kua 43.000  masa  e  vírùs por a  plama  tumando medida hopi es-
       medat aki pa outoridatnan  momentu ku diferente per- no a sobrebibí. Esaki taba-       fásil.                      trikto di karentena marí-
       di salubridat merikano, ku  sona a kuminsá muri di e  ta  kasi  mitar di  e  kantidat                              timo.
       a publiká esaki dia 5 di  vírùs aki. Morto tabata hasi  di merikano ku a muri na                   Sifra              Pero na 1919 el a drenta
       aprel. Na luna di febrüari  su entrada despues di al- Oropa den e guera ei. Den          Sifranan ta indiká ku  tòg i a eksigí 40% di po-
                                                                 batayanan di guera mes a  grip spañó a kousa 675.000  blashon di e pais, di kua
                                                                 muri 50.000 sòldá meri-      morto na  Merka, 200.000  15.000 persona a muri. Pero
            Un dia manera awe;                                   kano.                        morto na Fransia, na In-    e grip na momentu ku el a
                                                                    No a dura masha ku e  glatera 400.000, na Hulan-      yega  Oustralia  no tabata
                                                                 enfermedat a yega tambe  da mas ku 40.000. Na India  asina fuerte mas. Sobrá di
                                                                 serka ehérsito di otro pais-  I Rusia a muri miónes di  poblashon mundial a bira
                   31 di òktober 2020                            nan embolbí den Promé  hende. Ta parse ku 20% di  inmuno pa e grip.

                                                                 FFB ke kuminsá kampionato
           -Universidat:  A fund’é na 1575 pero ta na
        1587 el a habri su portanan. Ta trata aki di libre-
        ria di Universidat di Leiden .                                           25 novèmber 2020
           -  ‘Spanish Flu`: 1918 mundu a konosé pan-
        demia di `Spanish Flu` tambe yamá `Spaanse
        griep`. Den un solo siman 21,000 persona a                  KRALENDIJK--Inten- esaki si e servisio di salub-      kontakto nesesario pa tende
        muri na Merka so.                                        shon ta pa kampionato fut-   ridat di gobièrnu di Boneiru  di un desishon pa esaki.
           - Earl Lloyd: `The Biga Cat`, Earl Lloyd na 1950      bòl kuminsá lora dia 25 di  ta di akuerdo ku esaki.         Pa kolmo e kordinadó di
        ta bira e promé afro-merikano ku ta hunga den            novèmber den un forma di       Ta e intenshon pa hunga  kampionato di FFB ku ta
        un parti do di NBA. Den su debut Lloyd a skor 6          kalentá, pero atrobe ta de- e buèlta aki komo unu  pa  atendé esaki ta ku kebrante
        punto pe su ekipo `Washington Capitols`.                 pendé di e servisio di salu-  kalentá mirando ku ekip-   di salú na kas. FFB ta pen-
           - Venus Williams: Ku apénas 14 aña  e strea           bridat di gobièrnu pa duna  onan tin bastadia sin hunga  diente di un dedishon di e
        di tènis Venus Williams  ta hasi su debut profe-         OK pa por kuminsá.           bala. Esei  ta  desishon  ku  komishon di salubridat pa
        shonal . Esaki a tuma lugá na 1994.                         FFB djaweps último- FFB a yega na dje den re-         kuesaki. E kos a dura de-
           - Halloween:  2,000 aña promé ku Kristu, ta-          tabatin un reunion den su  unionayera tardi. Ta bus- masiado na nos pareser, pa
        bata konosí ku paganonan tabata selebrá últi-            seno unda ku desishon ta pa  kando kontakto ku e kom-    duna un kontesta riba esaki,
        mo anochi di aña tur santu,kual despues a bira           mantené e fecha tentativo di  ishon di salubridat pa tende  sea ta SI o ta NÒ. Nos ta ke-
        konosí komo `Halloween` i despues a keda                 25 novèmber 2020, pa kam-    algu di nan sin porlogra.   dapendiente pa tende kiko
        adoptá komo  fi esta di `trick or treat`.                 pionato di futbòl kuminsá,     Lo sigui trata na haña e  ta bira di esaki.
   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28