Page 18 - ÇİLEK ÇALIŞTAYI KİTAP

ÇİLEK ISLAHINDA ÜLKEMİZİN MEVCUT DURUMU VE HEDEFLER

Dr. Mehmet Ali SARIDAŞ
Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, 01330 Adana, Türkiye

masaridas@gmail.com

Giriş

Kültür çileklerinin elde edilmesinin bilinmesi bugünkü ıslah programları için büyük
değer taşımaktadır. Hancock (1999), 1766 yılında basılan “L’Historie Naturelle des Fraisiers”

adlı kitapta çileğin tarihçesinin dökümanlarla anlatıldığını bildirmiştir. Bu bağlamda Darrow
(1966)’a göre bir Fransız asker olan Amedee Francois Frezier 1714 yılında görevli olarak

gittiği Şili’de büyük meyveli F. chiloensis’i görmüş ve 1 ay süren yolculuğu süresince büyük

özenle baktığı 5 bitkiyi Fransa’ya götürmüştür. Frezier’in erkek kısır F. chiloensis ile dişi kısır
F. virginiana’yı şans eseri melezlemesi sonucu Brest’te kültür çileği gelişmeye başlamıştır.

Ancak bu tarihten sonraki 200 yılda gelişmeler amatör ıslahçılarca sağlanmış olup, çok yavaş
seyretmiştir. Çileğin 18. yüzyılın ortalarında kültüre alındığı, oktoploid F. chiloensis (L.)

Duch. ile F. virginiana Duch. türlerinin doğal melezlemesi sonucunda Fragaria x ananassa
Duch.’nın meydana geldiği bildirilmektedir (Hancock, 1999). Fragaria x ananassa; F.

chiloensis’den dayanıklılık ve verimlilik, F. virginiana’dan ise iri meyvelilik özelliklerini

alarak, ticari boyut kazanan çeşitlerin türü olmuştur. Sonuç olarak, Fragaria x ananassa birçok
özellik bakımından ebeveynlerinden üstün bir tür olarak ortaya çıkmıştır. Londra civarında

küçük çaplı yetiştiricilik yapan Michael Keen, 19. yüzyılın sonlarına doğru İngiltere’de

“Keen’s Seedling” çilek çeşidinin çok önemli düzeyde yetiştirildiğini ve pek çok modern çilek
çeşidinin ıslahında bu çeşidin kullanıldığını bildirmiştir (Chandler ve ark, 2012).

Fragaria cinsi, kuzey yarımkürede yaygınlık göstermektedir. Bu cins, 12 diploid
(2n=14), 2 tetraploid, 1 pentaploid, 1 hekzaploid ve 4 oktaploid tür içermektedir (Hancock ve

ark, 2008). Avrupa’dan Asya’ya, Batı Himalaya’lardan Çin ve Japonya’ya kadar olan alanlar;
F. burcharica Losing, F. mandshurica Staudt ve F. iinumae Makino gibi türler için doğal

yayılım alanlarıdır. Diploid F. vesca Coville, Avrupa, Asya, Ural dağlarının batısı ve Kuzey

Amerika’da; oktaploid yabani türlerin tamamına yakını ise, Amerika kıtasında yayılım
göstermiştir. Fragaria virginiana Mill, Kuzey Amerika’nın tamamında, Fragaria chiloensis

(L) Mill, Kuzey ve Güney Amerika’nın batı sahil bölgelerinde, Havai’de, Şili’de; Fragaria
iturupensis Staudt, ise Iturup’un Kurile adasında aktif bir volkan olan Atsunupuri’de hem

oktaploid hem de dekaploid olarak bulunmakta ve sadece Asya oktaploidleri olarak