Page 26 - Bai Thu Hoach - Nhom 2A
P. 26
KIẾN TRÚC NHẬP MÔN - GVHD: PHẠM QUANG DIỆU PHẠM THANH MINH - 21710100049
CHỢ LÀNG Chùa làng chính là điểm thanh cao, nhã vọng nhất của cấu trúc không gian làng. Đền,
miếu không vậy, vốn là nơi thờ Thánh, Thần, một siêu lực hay một đấng Nhân thần siêu
phàm nào đó. Đền miếu đượm màu huyền tích, hoang đường, nguyên thuỷ. Vị trí đền
Ở làng không có hệ thống dịch vụ thương mại, tất miếu thường ứng với những địa danh có tích truyện thánh thần, một kiểu tín ngưỡng
tất đều trông vào chợ quê. Vị trí giới hạn của chợ nguyên thuỷ.
cũng linh hoạt và tuỳ ứng.
Hình thái bao che thiên về cái tạm và thoáng, chỉ có Kiến trúc đền không khác nhiều với
phiên là cố định. Chỉ cố định cái quy ước. Chợ quê kiến trúc đình chùa, nhưng cấu trúc
là một phần của của văn hoá làng, cái ăn, cái mặc, không gian thì thiên về không gian
kiểu ứng xử bày cả ra chợ. Không chỉ ảnh hưởng ở chùa hơn. Đình chỉ là nơi thờ vọng, đền
làng mà ngày nay, chợ quê cũng có một “thị phần” mới thật là “nơi ở” của thánh thần.
ở đô thị. Tính ngẫu nhiên, tuỳ ứng là đặc thù của Không gian đền có trục hệ, lớp lang,
không gian chợ. trên dưới nhưng ít cái xa gần, luôn xen
kẽ cái biệt lệ, ngẫu nhiên, mang chất
đời hơn.
Cùng với nghề làng, phiên chợ làm cho dân quê không gặp
Văn miếu Mao Điền thuộc làng Mậu Tài, xã
mãi nhau, không xa mãi nhau, như có hẹn có chờ nhau vậy. Cẩm Điền, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.�
Trong khoảng thời gian của “phiên” ấy, biết bao nhiêu tâm Không gian đền không có cái thanh
trạng được dồn nén. Vẻ kiến trúc, quy hoạch như trốn ở đâu, nghiêm như chùa. Các tượng thần ở đền
khó thấy, nhường lại cho các loại hình ảnh ký ức và tâm trạng. như những tín hiệu của uy lực, uy quyền uốn nắn hành vi, ứng xử của người làng.
Chính các yếu tố bài trí chứ không phải yếu tố kiến trúc hay quy hoạch làm nên nhận
Không gian Đình và không gian Chợ là hai không gian đặc cảm không gian này.
trưng nhất nhưng phức định và đa dạng nhất của cấu trúc
không gian làng quê Bắc bộ. Đó là chốn “làng” nhất của quê.
*Không khí phiên chợ làng ở Cũng như chùa, đền miếu thuộc lớp cấu trúc biên. Trong tổng thể cấu trúc
Làng quê Bắc bộ không gian làng Bắc bộ, ta có thể hình dung hai tam giác đều chồng lên nhau
Ba thành phần trên định nên một sắc thái khác cho tạo thành một lục giác.
cấu trúc không gian làng. Chất mờ ảo, thâm nghiêm,
CHÙA, ĐỀN, MIẾU siêu nhiên, thoát tục của cảnh quan và không gian
chùa, miếu chỉ ám vào những khoảnh khắc tâm linh
nào đó của dân làng, thường là những khoảnh “âm”,
với tâm trạng dãi bày, ước nguyện. Chùa vốn là yếu tố không thuần quê như Đình. Làng chỉ TAM GIÁC ĐẦU gần hơn có tâm là nhà ở
như một môi trường để chùa bám vào cộng sinh. với 3 đỉnh là : Đình làng, Cổng làng, Chợ
làng. Các cạnh của tam giác là đường
làng. Các cạnh nối từ đỉnh vào tâm (nhà
Trong cấu trúc không gian làng, chùa vẫn chỉ là yếu tố biên, đứng sau Đường làng, Cổng làng, ở) là ngõ làng, ngõ xóm.
Đình làng, Chợ làng. Dẫu có mặt ở làng trước đình, chùa vẫn không là con đẻ của làng Việt.
TAM GIÁC THỨ HAI cũng lấy tâm là nhà ở
với 3 đỉnh là : Chùa làng, Đền làng, Miếu
Chùa, miếu, đền không lấy làng làm giới hạn như đình, tầm ảnh làng. Tam giác này xa hơn, có nhiều quan
hưởng luôn muốn vượt qua ngưỡng làng, đi xa hơn nữa. Cấu hệ gián tiếp và ngẫu nhiên hơn với nhà ở
trúc không gian chùa cổ hay mới đều có tính sắp đặt, lựa chọn,
định trước. Trước thì lấy thế, sau thì lấy cả hướng và trục. Thế của làng.
định trước trong cấu trúc tự nhiên, tự phát của làng làm chùa
nổi bật trên nền cảnh quan thôn dã. Đây chỉ là sơ đồ quan hệ, cốt để rõ hơn
cấu trúc thị giác của làng. Qua đấy thấy
Chùa làng chứa, nuôi và dưỡng mầm tri thức, văn hoá cho làng. rõ hơn vị thể hàng đầu của “không gian ở
Ý thức tổ hợp và hàm nghĩa của không gian chùa dễ nhận thấy – nhà ở” trong cấu trúc hình thái của
và phổ biến. Dù ở bất kỳ vị trí nào của đất làng, chùa cũng cố làng.
khéo lách mình khỏi cấu trúc của không gian làng, chỉ để một
phần nhỏ nối với đời làng. Khác với đền miếu, cảnh quan chùa
có cái thanh tao của tri thức, cái chặt chẽ của thuật pháp, có
Cảnh chùa ở Làng quê Bắc bộ cái thâm nghiêm siêu nhiên giác ngộ của trí tuệ và cái dung dị
của đời làng.
17 ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ - CÁI NÔI VĂN HÓA VIỆT ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ - CÁI NÔI VĂN HÓA VIỆT 18
