Page 78 - thphanvantriq1_1105581_1ho-chi-minh-bien-nien-tie

78

Bức thư cũng nói rõ sự bất đồng ý kiến trong phương pháp hoạt động:

2)
"Bấy lâu nay tôi cùng anh và anh Phan đàm đạo nhiều việc, mãi tới bây giờ anh
cũng không ưa cái phương pháp khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh của tôi.
Còn tôi thời lại không thích cái phương pháp ngoạ ngoại chiêu hiền, đãi thời đột
nội của anh, và cả cái phương pháp dụng lý thuyết thâu nhân tâm của anh Phan".

Trong thư cụ tự ví mình "ngày nay như con ngựa đã hết nước tế" và bày tỏ sự khâm
phục Nguyễn Ái Quốc:

"Thực tình từ trước tới nay tôi chẳng khinh thị anh, mà tôi còn phục anh nữa là
khác. Tôi thực tình có sao nói nấy, không ton hót anh tí nào".

Bức thư khuyên Nguyễn Ái Quốc: "Có chí mưu lợi quyền cho quốc dân đồng bào,
thì đừng có dùng cái lối nương náu ngoại bang để rung chuông gõ trống, mà phải
trở về trong thôn dã, hô hào quốc dân đồng bào, đồng tâm hiệp lực đánh đổ cường
quyền áp chế, ắt là thành công. Anh không nghe lời tôi nói, anh ở hoài bên này, cứ
cái lối đó thì tài năng của anh khác gì công dã tràng".
3)
Cụ còn nêu tấm gương của Mác và Lênin: "Cứ xem hai ông Mã, Lý mà anh tôn
thờ chủ nghĩa, có ông nào dùng cái lối nương náu đất người mà làm quốc sự cho
mình, như anh đâu!"...

4)
Cụ nói: "Bởi thế cho nên phương pháp quy sào giác thế mà anh làm được thì may
mắn cho quốc dân đồng bào ta biết nhường nào. Giả như không làm được như thế
thì tài năng của anh ắt là mai một...".

Cụ nhắc lại cách làm của cụ: Trong hoàn cảnh cụ thể của đất nước bị đô hộ cần phải
dựa vào thuyết nhân quyền để công khai vận động quần chúng. Từ đấu tranh công
khai hợp lý, giác ngộ quần chúng, hình thành bạo lực chính trị, "dân chúng đông
tay vỗ nên bộp mà đòi lại lợi quyền".

Bức thư có đoạn kết luận:

"Anh Nguyễn, tôi tường tâm với anh đã rõ nguồn cơn. Bây giờ thân tôi tợ chim lồng
cá chậu. Vả lại cây già thì gió dễ lay, người già thì trí lẫn, cảnh tôi như hoa sắp tàn,
hiềm vì quốc phá gia vong mà hơi tàn cũng phải gào cho hả dạ, may ra có tỉnh giấc
hôn mê. Còn anh như cây đương lộc, nghị lực có thừa, dày công học hỏi, lý thuyết
tinh thông, nhưng mà anh chẳng nghe lời tôi, anh cứ quanh quẩn bên này thời làm
sao mà tài năng của anh thi thố được? Bởi vậy tôi thành tâm khuyên anh, mong mỏi
anh thay đổi cái phương pháp cũ kỹ đi, để mà mưu đồ đại sự”.
"Tôi cầu chúc anh thành công và hy vọng thấy mặt nhau ở quê hương xứ sở."

Người bạn kính thư

Phan Châu Trinh

- Lê Thị Kinh: Phan Châu Trinh qua những tư liệu mới, Nxb. Đà Nẵng,
2003, t.II, tr.349 - 356.

Tháng 2, ngày 20