Page 68 - Skolski casopis - ju os sutjeska

Nauka i matematika - Science and mathematics

Školski naučnoistraživački časopis - School science and reserach journal Broj 1 – Volume 1 jun 2020.

Rasprava - Vještačka radioaktivnost

Svako jezgro azota u koje je „uletjela“ α-čestica postajalo je nestabilno, te se, emitujući jedan
proton , transformisalo u stabilno jezgro kiseonika. Ona se može prikazati na sljedeći način:

7N14 + 2He4 -> 8O17 + 1H1

Slika 2. Irina Žolin-Kiri i Frederik Žolio

Prvu nuklearnu reakciju kojom su proizvedena radioaktivna jezgra, ostvarili su Irina Žolin-
Kiri i Frederik Žolio. Bombardujući brzim α-česticama vrlo tanku aluminisku foliju utvrdili su da se

jezgra aluminijuma transformišu u jezgra fosfora 15P30, radionuklid koji u prirodi ne postoji. Po
okončanju bombardovanja 15P30 emituje pozitron preobražavajući se u stabilno jezgro sicilijuma,

poznat kao β+ raspad.
Njih dvoje su ovakvoj pojavi dali ime vještačka radioaktivnost koja se može zapisati ovako:

13Al27 + 2He4 -> 15P30 + 0n1

15P30 -> 14Si30 + +1e0
Od prvog vještačkog radionuklida 15P3 do danas, bombardovanjem jezgra ne samo α-

česticama, već i protonima, neutronima i jezgrima lakih atoma, napravljeno je hiljade različitih
radionuklida kojih u prirodi nema.

Vještački izazvanom radioaktivnošću dobijeni su i svi trasuranski elementi - elementi čiji
redni broj u Periodnom sistemu je veći od 92.

Za otkriće veštačke radioaktivnosti i naučne radove iz ove oblasti Irina Žolin-Kiri i Frederik

Žolio dobili su Nobelovu nagradu 1935. godine.
Otkrivanje procesa nuklearne fisije došlo je neposredno pred izbijanje Drugog svjetskog rata.

Pokušavajući da "dodaju" neutrone u jezgra sa brojem većim od 92, naučnici su otkrili prisustvo

lakših elemenata. Jedini način da se ovo objasni jeste prihvatanje mogućnosti cijepanja uranijumskog
jezgra u jezgre lakših elemenata kada on proguta neutron. U to vreme, glavna ideja Fermija bila je

68