Page 155 - Przejdz_na_wyzszy_poziom_t1_flipingbook online

V. SMACZNIE I ZDROWO

uwędzona litewska szynka, chłodnik litewski czy kołduny. Pod jego wpływem
spopularyzowały się one w całej Koronie, zaś potrawy z Korony przeniknęły na
Litwę. Królowa lubiła tradycyjną prostą kuchnię (popularne w tym czasie dania
to ryba w sosie szafranowym czy faszerowana gęś w sosie przyprawiona mig-
dałami), lecz gustowała także w nowinkach, sprowadzała z różnych zakątków
świata cukier, ryż, cytryny i przyprawy korzenne. Z Węgier, z których pochodziła,
przywiozła do nowego kraju paprykę i wino.
Wspaniałą ucztą wsławiło się też wesele księżniczki Marii Ludwiki Gonzagi
przybyłej do Polski w 1646 r. na ślub z synem Zygmunta III Wazy królem Wła-
dysławem IV. Stół nakryty był czterema obrusami: białym, z karmazynowego
atłasu, z siatki złotej, srebrnej i jedwabnej wyszywany w kwiaty i ostatni znowu
biały. Na każdym z nich w złotych i srebrnych naczyniach podawano kolejne
wystawne dania.
Czas panowania królów elekcyjnych Augusta II i Augusta III (wiek XVII i 1. poł.
XVIII) to najtrudniejszy okres w dziejach państwa polskiego: wewnętrzne kon-
flikty i wojny z sąsiadami doprowadziły w końcu do rozbiorów. W tym czasie za-
domowiły się w Polsce ziemniaki, jadane teraz także w chłopskich chatach. Przy-
wieźli je ze sobą Niemcy, którymi rezydujący w Dreźnie władca zasiedlał polskie
ziemie. Za ziemniakami upowszechniła się w Polsce wyrabiana z nich wódka.
Powszechna stała się także kawa, herbata i czekolada, dotąd rzadkie i stosowane
głównie w celach leczniczych.
Za czasów ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego
słynne stały się tzw. obiady czwartkowe. Były to obiady literackie, na które król
zapraszał w czwartki najsłynniejszych ówczesnych uczonych, pisarzy, poetów
i malarzy. Przy okrągłym stole dyskutowano, czytano nowe utwory i delekto-
wano się potrawami kuchni staropolskiej oraz popularnej wówczas kuchni fran-
cuskiej. Znakiem zakończenia obiadu było wniesienie na rozkaz króla trzech
śliwek. Niekiedy znudzony król kazał je podać przed czasem, więc goście starali
się, by rozmowa była ciekawa.
W XVIII wieku upowszechniła się kuchnia mieszczańska, średnio zamożna,
łącząca zasady jedzenia prostej wiejskiej chaty i bogatego dworu. To wówczas
popularny stał się zwyczaj podawania dwóch dań, z których drugim było mięso
lub ryba, a deser pojawiał się w niedziele i święta.

Czy wiesz, że...?

Ziemniaki pojawiły się w Polsce po raz pierwszy za panowania Jana III So-
bieskiego (królował w latach 1674-1696), po jego słynnym zwycięstwie pod
Wiedniem. Król przysłał do Wilanowa kilka oryginalnych bulw, by zasadzo-
no je w ogrodzie. Roślinę tę uważano wówczas za ozdobną, hodowaną dla
kwiatów. Król wrócił spod Wiednia także z workami kawy, zdobytymi na
pobitych Turkach, ale początkowo nie wiedziano, do czego służą te ziarna.

155