Page 7 - ED 211
P. 7
เอกสารประกอบการสอนเรื่อง
มโนทัศน์ว่าด้วยกระบวนทัศน์ การศึกษา
และกระบวนทัศน์ทางการศึกษา
กระบวนทัศน์
กระบวนทัศน์ หรือบางคนใช้ค าว่า ทัศนะแม่บท เป็นค าที่ถูกใช้กันอย่างแพร่หลายในแวดวง
วิชาการในช่วงปลายศตวรรษที่ 20 ดังจะเห็นได้จากการสืบค้นใน www.amazon.com โดยใช้ค าว่า
“Paradigm Shift” เมื่อวันที่ 29 สิงหาคม พ.ศ.2559 พบว่ามีหนังสือเกี่ยวกับ Paradigm Shift ทั้งหมด
913 รายการ และเมื่อใช้ค าว่า “New Paradigm” มีหนังสือทั้งหมดถึง 3,383 รายการ เมื่อสืบค้นค าว่า
1
“Paradigm” ในฐานข้อมูลของส านักหอสมุดกลางมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ เมื่อวันที่ 14 สิงหาคม
พ.ศ.2559 พบว่ามีการศึกษากระบวนทัศน์ของศาสตร์ต่างๆ 278,995 รายการ ส่วนใหญ่เป็นงานที่
เผยแพร่/ตีพิมพ์หลังปี คศ.1990 ร้อยละ 63 เป็นบทความวิชาการ ส่วนที่เหลือเป็นวิทยานิพนธ์
บทความในหนังสือพิมพ์ เอกสารน าเสนอในการประชุมวิชาการและต ารา การศึกษากระบวนทัศน์นี้
ครอบคลุมทั้งวิทยาศาสตร์ สังคมศาสตร์ การศึกษาและมนุษยศาสตร์ เมื่อสืบค้นโดยใช้ค าภาษาไทยว่า
“กระบวนทัศน์” พบทั้งหมด 351 รายการ เกือบทั้งหมดเป็นงานที่เผยแพร่/ตีพิมพ์ในปี คศ.1997-
ปัจจุบัน งานส่วนใหญ่มักเติมค าวิเศษณ์ว่า “ใหม่” หรือ “การปรับเปลี่ยน” กระบวนทัศน์ใหม่ (New
Paradigm) และการปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ (Paradigm Shift) มักถูกใช้เมื่อมีการเปลี่ยนชุดความคิด
ความเชื่อ วิธีคิด หรือวิธีวิทยา (Methodology) ท าให้มีกระบวนทัศน์ใหม่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา เช่น
กระบวนทัศน์ใหม่ในการสร้างเสริมสุขภาพ กระบวนทัศน์ใหม่เพื่อสร้างสังคมแห่งสุขภาวะ กระบวนทัศน์
ใหม่ในการประกันคุณภาพ กระบวนทัศน์ใหม่ด้านสารสนเทศ กระบวนทัศน์ใหม่ในการพัฒนาบัณฑิต
กระบวนทัศน์ใหม่ในการพัฒนาหลักสูตร กระบวนทัศน์ใหม่ด้านไทยศึกษา กระบวนทัศน์ห่วงโซ่คุณค่ายุค
ใหม่ เป็นต้น
ความหมายของกระบวนทัศน์ดังกล่าวมีความแตกต่างจากสิ่งที่ทอมัส เอส. คูห์น (Thomas
S. Kuhn. 1922-1996) นักปรัชญาวิทยาศาสตร์ที่มีอิทธิพลมากที่สุดคนหนึ่งในช่วงครึ่งหลังของศตวรรษที่
20 ได้เขียนไว้ในหนังสือเรื่อง โครงสร้างของการปฏิวัติทางวิทยาศาสตร์ (The Structure of Scientific
Revolutions, 1962) คูห์น (2544) ให้ความหมายกระบวนทัศน์ว่าหมายถึงความเชื่อระดับรากฐานหรือ
โลกทัศน์ที่ชุมชนวิทยาศาสตร์ ณ เวลาหนึ่งยอมรับ กระบวนทัศน์เกิดขึ้นจากชุดของข้อสมมติเบื้องต้น
1 การสืบค้นในฐานข้อมูลของห้องสมุดมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ในวันเดียวกัน พบทั้งหมด 4,521,546 รายการ ส่วน
การสืบค้นโดยใช้ค าว่า “Paradigm” ในฐานข้อมูลของส านักหอสมุดกลางมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒอีกครั้งเมื่อวันที่ 26 มกราคม
พ.ศ.2560 พบว่ามี 1,781,521 รายการ งานส่วนใหญ่ (ร้อยละ 73.79) เป็นงานที่เผยแพร่/ตีพิมพ์หลังปี ค.ศ.2003 ส่วนภาษาไทยมี
366 รายการ หรือเพิ่มขึ้นอีก 15 รายการ
เอกสารประกอบการสอนรายวิชากระบวนทัศน์ทางการศึกษา พรใจ ลี่ทองอิน | 1
