Page 98 - Қодирова_электрон монография 2024
P. 98

тупроқлари таркибидаги тузлар заҳираси профил бўйлаб 19,35 т/га
            дан 66,14 т/га гача оралиқда эканлиги қайд этилди (14-жадвал).

                   Шуни таъкидлаш жоизки, тузлар заҳираси ўрганилган тупроқ
            типчасининг  шўрланиш  даражасига  боғлиқ,  қуруқ  қолдиқ
            миқдорининг  ошиши  билан  тузлар  заҳираси  ҳам  ошади  ва  бу  ўз

            навбатида тупроқнинг унумдорлигини пасайишига олиб келади.
                    Ўрганилган  тупроқ  турларида  тузлар  миқдори  аксарият
            ҳолларда пастдан юқорига қараб ошиб борди ва энг устки қатламда

            максимал  миқдорни  ташкил  этди.  Тупроқ  профили  бўйлаб
            тузларнинг  тарқалишида  яқин  жойлашган  минераллашган  грунт
            сувлари  таркибидаги  тузлар  миқдори  билан  ўзаро  боғлиқлик
            кузатилди.

                   Грунт        сувлари        турли       даражада          шўрланган,          кучсиз
            минераллашган сувлардан кучли минераллашган сувларгача - 1,040-
            13,400 г/л кўрсаткичларида кузатилади (15-жадвал).

                                                                                             15-жадвал
              Грунт сувларининг минераллашганлик даражаси ва кимёвий таркиби

                                 Қуруқ                                                        Шўрланиш
                                                                              ++
                                                                                       +
                        Кесма              ҲCО3 -   Cл -   СО4 --   Cа ++   Мг      На
            Туман                қолдиқ,
                       рақами                                                              Типи  Даражаси
                                   г/л                       %, мг/экв
                                           0,299  0,371  1,456  0,370  0,146  0,349
                          10      3,050                                                     х-с     ўртача
          Музрабод                          4,90   10,46  30,28  18,46  12,00  15,18
           тумани                          0,647  0,196  1,855  0,570  0,189  0,247                 ўртача
                          12      3,700                                                      с
                                           10,61    5,53   38,58  28,44  15,53  10,74
                                           0,744  1,491  6,010  0,540  0,409  2,728                  Кучли
                          20     13,400                                                     х-с
                                           12,15  42,05  125,01  26,95  33,62  118,64
                                           0,586  0,861  6,187  0,500  0,476  2,265                  кучли
                          23     12,300                                                      с
                                            9,61   24,28  128,69  24,95  39,13  98,50
           Қизириқ        25      4,100    0,366  0,217  2,119  0,600  0,171  0,280          с      ўртача
           тумани                           6,00    6,12   44,07  29,94  14,06  12,19
                                           0,390  0,098  2,258  0,580  0,213  0,222                 ўртача
                          26      4,000                                                      с
                                            6,40    2,76   46,97  28,94  17,51      9,68
                                           0,335  0,308  2,592  0,560  0,238  0,473                 ўртача
                          27      5,090                                                      с
                                            5,49    8,68   53,91  27,94  19,56  20,58
                                           0,183  0,063  0,481  0,190  0,043  0,040                 Кучсиз
                          29      1,040                                                      с
         Жарқўрғон                          3,00    1,78   10,00    9,48    3,53    1,77
           тумани                          0,421  0,147  0,851  0,250  0,098  0,189                 кучсиз
                          32      1,910                                                      с
                                            6,90    4,14   17,70  12,47  80,5       8,22

                   Энг  юқори  даражада  минераллашган  грунт  сувлари  Қизириқ

            туманининг  айрим  кесмаларида  (12,300-13,400  г/л),  энг  кам
            минераллашган  грунт  сувлари  Жарқўрғон  туманинг  айрим
            кесмаларида  (1,040-1,910  г/л)  қайд  этилди.  Ўрганилган  грунт

                                                          85
   93   94   95   96   97   98   99   100   101   102   103