Page 98 - Қодирова_электрон монография 2024
P. 98
тупроқлари таркибидаги тузлар заҳираси профил бўйлаб 19,35 т/га
дан 66,14 т/га гача оралиқда эканлиги қайд этилди (14-жадвал).
Шуни таъкидлаш жоизки, тузлар заҳираси ўрганилган тупроқ
типчасининг шўрланиш даражасига боғлиқ, қуруқ қолдиқ
миқдорининг ошиши билан тузлар заҳираси ҳам ошади ва бу ўз
навбатида тупроқнинг унумдорлигини пасайишига олиб келади.
Ўрганилган тупроқ турларида тузлар миқдори аксарият
ҳолларда пастдан юқорига қараб ошиб борди ва энг устки қатламда
максимал миқдорни ташкил этди. Тупроқ профили бўйлаб
тузларнинг тарқалишида яқин жойлашган минераллашган грунт
сувлари таркибидаги тузлар миқдори билан ўзаро боғлиқлик
кузатилди.
Грунт сувлари турли даражада шўрланган, кучсиз
минераллашган сувлардан кучли минераллашган сувларгача - 1,040-
13,400 г/л кўрсаткичларида кузатилади (15-жадвал).
15-жадвал
Грунт сувларининг минераллашганлик даражаси ва кимёвий таркиби
Қуруқ Шўрланиш
++
+
Кесма ҲCО3 - Cл - СО4 -- Cа ++ Мг На
Туман қолдиқ,
рақами Типи Даражаси
г/л %, мг/экв
0,299 0,371 1,456 0,370 0,146 0,349
10 3,050 х-с ўртача
Музрабод 4,90 10,46 30,28 18,46 12,00 15,18
тумани 0,647 0,196 1,855 0,570 0,189 0,247 ўртача
12 3,700 с
10,61 5,53 38,58 28,44 15,53 10,74
0,744 1,491 6,010 0,540 0,409 2,728 Кучли
20 13,400 х-с
12,15 42,05 125,01 26,95 33,62 118,64
0,586 0,861 6,187 0,500 0,476 2,265 кучли
23 12,300 с
9,61 24,28 128,69 24,95 39,13 98,50
Қизириқ 25 4,100 0,366 0,217 2,119 0,600 0,171 0,280 с ўртача
тумани 6,00 6,12 44,07 29,94 14,06 12,19
0,390 0,098 2,258 0,580 0,213 0,222 ўртача
26 4,000 с
6,40 2,76 46,97 28,94 17,51 9,68
0,335 0,308 2,592 0,560 0,238 0,473 ўртача
27 5,090 с
5,49 8,68 53,91 27,94 19,56 20,58
0,183 0,063 0,481 0,190 0,043 0,040 Кучсиз
29 1,040 с
Жарқўрғон 3,00 1,78 10,00 9,48 3,53 1,77
тумани 0,421 0,147 0,851 0,250 0,098 0,189 кучсиз
32 1,910 с
6,90 4,14 17,70 12,47 80,5 8,22
Энг юқори даражада минераллашган грунт сувлари Қизириқ
туманининг айрим кесмаларида (12,300-13,400 г/л), энг кам
минераллашган грунт сувлари Жарқўрғон туманинг айрим
кесмаларида (1,040-1,910 г/л) қайд этилди. Ўрганилган грунт
85

