Page 52 - E-Modul Asam Basa Berbasis Guided Discovery Learning
P. 52

E E-MODUL ASAM & BASA

                                               r
                                               b
                                                   s
                                              e
                                                                   v
                                                          e
                                                                     r
                                                   i
                                                                                 g
                                                                        L
                                                       u
                                                                             r
                                                a
                                                                               i
                                            Berbasis Guided Discovery Learning
                                            B
                                                                           a
                                                                s
                                                                  o
                                                     G


                                                           d
                                                              D
                                                                    e
                                                                          e
                                                                               n
                                                  s
                                                                 c
                                                        i
                                                                             n
                                                                i
                                                                      y

                                                         d


                                                                                                 e
                                                                                      a
                                         1
                                                                                            b
                                                                                     p
                                                                                                            a
                                                                                        z
                                              e
                                                              n
                                                                                                      a
                                                                          a
                             a
                          a
                           d
                                                                     H
                                                                        d
                                                        h
                                                            a
                                                                                                   d
                                                                                                    a
                        Pada Gambar 14, terlihat bahwa nilai pH dari beberapa zat berbeda antara
                                                                             b
                                          4
                                                      b
                        P P a d a     G a m b a r r     1 4 , ,     t t e r l l i i h a t t     b a h w a     n i i l l a i i     p H     d a r r i i     b e b e r a p a     z a t t     b e r r b e d a     a n t t a r a
                                                                               e
                                                                                 e
                                  m
                                               r
                                                                                              e
                                                                                                          a
                                                                                                       n
                               G
                                                   a
                                                                                                           r
                                                       a
                                                          w
                                    b
                                      a
                                                 h
                                                                                          a
                                                                                                b
                                                                                b
                                                                                   r
                                                                 a
                                 a
                                                                    p
                                                                                    a

                                                                             a
                                      e
                                                                                                   s

                                                                                           u
                                                                                              p
                                 a

                                    d
                                                                   a
                                                                                       g
                                                       n
                                                           a
                             e

                                                      i
                                                                              r
                                                                            c
                                                                                            r
                                        g
                              n
                                       n
                                  n
                                                                                                H
                               g
                                                        n
                                                          y

                                                                                        u
                                                                                         k
                           d
                                          a
                                                                                                      t
                       z
                 satu  zat dengan dengan  yang  lainnya.  Bagaimana  cara  mengukur pH  suatu zat
                                                              B
                 s
                                              y
                                                                                                     a
                                                                       a
                                                  g
                                                                                                          z
                                                                          a
                                                                               a
                  a
                                               a
                    u

                                                n
                   t
                                                    l
                                                                                                       u


                                                                                    e
                                                                        n
                        a

                                                     a
                                                                                     n

                                                                     m
                                                                a
                         t

                                                                                                    u
                                                                 g
                                                                                  m
                                           n
                                                            .
                                                                                                           a
                                                                                                            t

                                                                    i
                 tersebut agar didapatkan nilai pH nya dengan tepat? Suatu larutan asam kuat dan tersebut agar didapatkan nilai pH nya dengan tepat? Suatu larutan asam kuat dan tersebut agar didapatkan nilai pH nya dengan tepat? Suatu larutan asam kuat dan
                                     s
                                                                                            p
                                                                                          u
                                                p
                                                                              a
                                                p
                                                                                          u
                                                                                            p
                                                                                   ,
                                                                                 a

                                                                  r

                                                  u
                                                  u

                                                                     i
                                                                                 a
                                                                     i
                                     s
                                                                  r



                                                                                   ,
                                                                                       g
                                                                  a

                                                                                       g

                                                                                    b
                                                                                    b
                                                    y
                                                      a
                                                    y
                                                                       y
                                           m
                                           m
                                                                                      e
                                                                                      e
                                             e
                                                      a
                                             e
                                                                  a
                                                                       y
                                        a
                                                       i
                                      a
                                                       i
                                                                               m

                                                   n
                                                   n
                                                                              a

                                      a
                                              m
                                              m
                                                                                         i
                                        a
                                                                               m
                                                                                         t
                                                                                         t
                                                                                         i
                                        j
                                        j
                                                                 t
                   a
                                                                                                      a


                                                                                                     s
                                                                                                        k
                             h
                                                                                                      a
                             h
                                                                                                    a


                                                            n
                                                          o
                                                                        a
                                                                                                a
                   a
                                                                                                        k
                                                                                                    a
                                                                                                a
                            a
                                                              e

                                                            n
                            a
                                                                    s
                                                                                                  b
                                                                                                  b
                                                                                                     s

                     m
                          m
                          m


                                                                    s

                     m
                                                              e


                        l
                                                               n
                                                         k
                                                                                                           a
                                                         k
                                 i
                                                                           g
                 a a
                                 i
                                                               n
                                                                           g

                                                             s
                                   a
                                   a
                                                                                                            t
                                                                                                           a
                                  s
                                  s
                                                                                                            t
                        l
                                b
                                b
                  s
                                                                        a
                                                                                                          u
                                                                                               l
                                                          o
                  s
                                                                 t
                                                                                               l
                                                                             s
                                                                                              u
                                                                                              u
                         e
                                                                             s
                                                                         n
                                                                                                          u
                                                             s
                         e
                                                                         n
                  asam lemah bisa saja mempunyai konsentrasi yang sama, begitu pula basa kuat
                                                                                     a
                                                             b
                                                                          a
                                                                     n
                       a
                                                                    a
                                                                         s

                                                a
                   a
                 d
                                                  c
                                                                                 u
                                                                d

                 dan basa lemah. Bagaimana cara membedakan asam atau basa tersebut? Adakah

                                                                                a
                      b
                                             a
                                                    r
                                              n
                                                                       a
                                                   a
                                                              e
                                                                                   b
                    n
                              m
                                                                                                u

                                       g
                                                          e
                                      a
                                                                                         t
                                                                  k
                                         a
                                                                                                 t

                                                           m
                                                                 a
                             e
                                                                                           r
                                 h
                                    B
                                                                                             e
                                   .

                                                                                            s
                                                                              a
                                                       m
                                a
                                                                                               b


                                                                                          e
                                                                                      s
                                                     a
                                                                                       a
                                                                           m
                                           m
                         s
                          a
                            l
                                          i
                                                                                                  ?

                                                                               t

                                                         l


                                                         l

                                                                     l
                                                                n
                                                                n
                                                                             e
                                                                       i
                                                                             e
                                                                    e
                                                            u
                                                            u

                                                                        n
                                                                       i
                                                    p
                                                           r
                                                                                g
                                                    p
                                                                    e

                                                                               n
                                                      H


                                                      H
                                                                     l
                                                              t
                                                                           m
                                                          a
                                                               a
                                                                           m
                                                                               n
                                                                        n
                                                                                g
                                                              t
                                                           r
                                                          a
                                                               a



                                                                                             i
                                                                      a
                                                                                                    o
                                                                                                    o
                        a
                                  k
                                                                                             n
                                                                                             n
                                                                                             i
                        a
                                  k
                                                                                                      r
                                                                                                      r
                                                                                         n

                                        e
                                        e
                                                                                         n
                                      m


                        l
                        l
                                      m
                                                                   s
                                                                                                i
                          n
                                                                                                  a
                                                                      a
                          n
                                                                                                i
                             u
                                                                                                 k


                             u
                                                                                                  a
                                                                                                 k
                                                                   s
                                                                                                    t
                                t
                                                                                                    t
                                 u
                                 u
                                t
                          i
                               n
                               n
                          i
                                                                                               d
                                                                                               d

                 cara  lain  untuk  mengetahui  pH  larutan  selain  menggunakan  indikator  atau
                 c c
                                                                                    n
                                                                                                          t
                                               h
                                               h
                                                                                    n
                  a
                                             t
                                                                                                          t
                                              a
                                              a
                                                                                 g
                                                u
                                                u
                                                  i
                                                  i
                                                                                 g
                                                                                   u
                                                                                                          a
                                                                                                          a
                                                                                                            u
                                                                                                            u
                                                                                   u
                     a
                                                                                       k
                                                                                       k
                                          g
                    r
                    r
                                          g
                                         n
                                                                                        a
                                                                                        a
                                         n
                     a


                                                                                      a
                                                                                                        a
                                            e
                                             t
                  a
                                                                                                        a
                                            e
                                                                                      a

                 pengukuran langsung? Bagaimanakah caranya?
                 p e n g u k u r a n   l a n g s u n g ?   B a g a i m a n a k a h   c a r a n y a ?

                                                                                                      +
                                                               +
                                                                        p
                           e
                                                                    a
                                                                         H
                        Menurut Sorensen : pH = -log [H ]. Jadi pH dapat dihitung jika [H ] atau
                                                                                                   [
                        M
                                                                ]
                                                                                                    H

                                                                                       i
                                         s
                                                                                        t
                                                                               p
                                           e

                                        n

                                                                  J
                                                                                a
                                                                                        u
                                                p
                                                                     d

                                                    =
                                                                                   d


                                                                                     i
                                                                                     h
                                            n

                                              :

                                u
                                                                                               k
                                                                      i
                                                                 .
                                                                                  t
                                                                                              i
                             u

                            n
                               r
                                                                            d
                                                                                                a
                                 t
                                      r
                                                                                           g
                                                                                          n
                                       e
                                                 H
                                    o


                                                                                             j
                                                                              a
                                   S

                      -
                                                                                                      -
                                                                                        +
                                                                    r
                                                                  a
                                                                       m
                                                                 c



                                       d
                                         i
                                   t
                                   a
                                     n
                                            t
                                                                                     [
                                             a
                                         k
                                                                                      H
                                           e
                         d
                          a
                           r
                 [OH ]  dari  larutan  diketahui.  Bagaimana  cara  mengetahui  [H ]  atau  [OH ]  dari
                       ]

                               a
                                r
                                 u
                            i

                              l
                                              h
                                                                             e
                                                         i
                                                          m
                                                                              t
                                                       g
                                                        a
                                                             n
                                                               a
                                                                         e
                                                                            g
                                                            a
                                                                          n
                                                 i
                                                                                  u
                                                  .

                                                                                   i
                                               u
                                                                     a
                                                                               a
                                                     a

                                                                                h
                                                   B

                 larutan?


                                                                                 n
                                                                               a
                                                                                   i
                                                                                      !
                                                                                     i
                                                                                   n
                                                                              r
                                                                         e
                                                                        b
                                                                      m
                                                                          l
                                                                             a
                                                                            j
                                                                           a
                                                             i
                              j
                            n
                                                p
                                                           g
                                w
                                          m
                              a
                         m
                                              i

                                                                a
                                                              a

                                                               t
                           e
                                                          e
                                    n
                                       a
                                                      r
                                        ,
                                                    j
                                      y
                                                     a
                                                   a
                                                         k
                                  a
                                                 e

                                                  l
                                                       i

                                   b
                                                                 n
                                                                   p
                 U
                                            a
                 Untuk menjawabnya, mari pelajari kegiatan pembelajaran ini!
                   n
                     t

                                             r
                     u
                                                                    e
                       k


                               n
                                             M
                                     p
                                                    a
                              e
                                                   l
                                                 s
                                  a
                                                     h
                                   m
                                        i
                                                  a
                                 y
                                       a
                                         a
                                               a
                                          n
                            P
                            Penyampaian Masalah


                 Berdasarkan kegiatan motivasi, masalah yang didapatkan yaitu :Berdasarkan kegiatan motivasi, masalah yang didapatkan yaitu :Berdasarkan kegiatan motivasi, masalah yang didapatkan yaitu :
                 1.  Bagaimana cara menghitung pH dan pOH larutan asam dan basa?Bagaimana cara menghitung pH dan pOH larutan asam dan basa?Bagaimana cara menghitung pH dan pOH larutan asam dan basa?
                                                                             o
                                           n
                                                                      e


                                                                 a
                                              h
                                                                                   s
                                                        a
                                             g
                                                   n
                                                                    d
                                                                d
                                                    g
                                                                                i
                                                                        a
                                                                                 s
                                                      K

                                        m
                                                                               n
                                                 u
                                                                  n
                                                i
                                                t
                                                              ,
                                                             b
                                                                       r
                                                                           t
                                                                                     ?
                                                           K
                                          e
                                                                                    i
                                                                          a
                  2.  Bagaimana cara menghitung Ka, Kb, dan derajat ionisasi?

                                                                             i
                                                         ,
                                                                         j

                                                                                  a


                        Hipotesis

                                          l
                                           u
                                           u
                                                                                        m
                                             n
                                        a

                                                                                        m
                                             n

                                                                                      n

                                          l
                                        a

                                                                                      n
                                      w
                          h
                          h
                            i
                        h


                            i
                             p
                              o
                              o
                                                                                                 !
                                                                                                 !
                             p
                   u
                    a
                    a
                 Buatlah hipotesis awal untuk permasalahan pada penyampaian masalah!
                 B B
                   u
                      t
                       a
                       a
                        h
                      t
                      l
                      l
                                                                                                h
                                   s
                                                                                           s
                                                                                           s
                                                                                            a
                                                                                            a
                                   s

                                                                                          a
                                     a
                                      w

                                     a
                                                                                          a
                                e
                                                                                              a
                                                                                              a
                                                                                                h
                               t
                               t
                                e
                                 s
                                   i
                                   i
                                 s
                                                                                              l
                                                                                              l
                                                          a
                                                          a
                                                                            y
                                                         s
                                                                            y
                                                            l
                                                            a
                                                            a
                                                            l
                                                                           n
                                                                           n
                                                                               m
                                                      m
                                                                               m
                                                     r
                                                     r
                                                      m
                                                        a
                                                         s
                                                        a
                                                                              a
                                                                              a
                                                                      a
                                                                      a



                                                                  p
                                                                     d
                                                                     d
                                                                    a
                                                                  p
                                                                    a
                                                              h
                                                               a
                                                              h
                                                                          e
                                                                          e
                                                               a
                                                                n

                                                                n
                                                                        p
                                                                        p
                                                k

                                                                                   a
                                                                                   a

                                                                                 p
                                                  p
                                                  p
                                                                                 p
                                              t
                                              t
                                                                                     a
                                                                                     a
                                                                                    i
                                               u
                                                k
                                                                                    i
                                               u
                                                    e
                                                    e

                                                                               s
                                                                         a
                                                               n
                        r
                                               a
                         a

                                                             t
                             e
                                    t
                                                                          n
                           m
                                                              a
                                         p
                  1.  Cara menghitung pH dan pOH larutan asam dan basa
                                              d
                                                                  s
                                                                                a
                                                    O

                                                                   a
                                                                    m
                                           H

                                     u
                       a
                                      n

                                                                       d
                                                                 a
                                                      H
                                g
                                                         a
                                                                            b

                                                          r

                                                                              a
                                       g
                                   i

                                                        l
                                  h
                                                  p
                               n
                                                           u
                                                n




                                           a
                                  h
                                   i
                  2.  Cara menghitung Ka, Kb, dan derajat ionisasi
                                                                  n
                                                         e
                                                                       s
                                                  ,
                                      n
                                                                     a
                                                    a
                                                        d
                             e
                                                                    s
                                                   d

                                       g
                                                            j
                                             ,
                                                                    i
                        r

                         a

                                    t
                                                      n
                                                b
                                                           a

                                                              t
                           m
                                                          r
                               n
                                                                        i
                                         K

                                              K

                                                                 o
                                     u
                                g
                                                                i
                                                             a
                       a


                       Fase F SMA/MA                                                                   46
   47   48   49   50   51   52   53   54   55   56   57