Page 240 - Nobel_10.02.25_Neat
P. 240
ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
даги ўзгарувчанликни моделлаш ҳамда прогноз қилиш усулла-
рини кашф қилди. Бу эса рискларни бошқариш, активлар нархини
белгилаш ва сиёсатни ишлаб чиқишда муҳим таъсир кўрсатди.
ARCh моделлари молиявий маълумотларнинг вақт бўйича
ўзгарувчанлигини баҳолашга имкон бериб, бозор ҳаракатлари-
ни тушуниш ва башорат қилиш учун жуда муҳимдир. Ушбу мето-
дология молия, иқтисод ва бошқа соҳаларда кенг қўлланилади.
Молиявий вақтли маълумотларини тўғри моделлаштириш учун
қўлланиладиган замонавий эконометрик усулларга асос солган
инновaцион тадқиқотлари илм-фанда тан олинди. ARCh модели
эконометрикада муҳим ютуқ бўлди. Вақтли қаторлар дисперсия-
си вақт ўтиши билан доимий бўлиб қолиши ҳақидаги тахминлари
асосида олдинги моделларнинг ўзгаришини кўриб чиқдилар.
Ҳақиқатда, қимматли қоғозлар баҳоси ёки фоиз ставкалари каби
кўплаб иқтисодий ўзгарувчилар вақт ўтиши билан кескин ўзга-
риши мумкин. Роберт Энгл ва Клайв Грейжернинг АРЧ модели
дисперсияда ушбу динамик ўзгаришларни қамраб олди, бу эса
ўзгарувчанликни аниқроқ моделлаштириш ва башорат қилиш им-
конини берди.
Тадқиқотчиларнинг иши академик тадқиқотларга ҳам, мо-
лия ва иқтисоддаги амалий қўлланмаларга ҳам чуқур таъсир
кўрсатди. Ушбу модель ўзгарувчанлик ва хавфни яхшироқ тушу-
ниш орқали инвесторлар ҳамда сиёсатчиларга кўпроқ аниқ маъ-
лумотли қарорлар қабул қилишга ёрдам берди. Шунингдек, у кўп-
лаб кенгайтмалар ва такомиллаштиришларга асос бўлди, бу эса
ўзгарувчанликни моделлаштириш ва таҳлил қилиш бўйича адаби-
ётларни янада бойитди.
Энгл қўшган ҳиссаларнинг аҳамияти бошқа тадқиқотчи-
ларнинг фикрларида акс эттирилган. Бир таниқли иқтисодчи ва
Нобель мукофоти лауреати Ларс Петер Хансен, Нобель эълонидан
кейин Роберт Энгл ва Клайв Грейжерга ҳурматини изҳор этиб, ўз
сўзида тадқиқотчиларнинг ARCh моделлари бўйича «кашфиёт
иши»ни эътироф этди:
«Бобнинг ARCh моделлари устидаги иши бизнинг вақт ўз-
гарувчанлигини ўлчаш ва иқтисодий вақтли қаторларни модел-
лаштириш ҳақидаги тушунчамизда ўзгаришлар қилди».
238
