Page 143 - โครงการสื่ออิเล็กทรอนิกส์
P. 143
หน้าที่พลเมืองและศีลธรรม 140
9.2.2 หลักธรรมที่ส าคัญของศาสนาพุทธ
1. อริยสัจ 4 คือ ความจริงของพระอริยะ ความจริงที่ท าให้ผู้เข้าถึง กลายเป็นพระอริยะ
เป็นผู้ประเสริฐได้ อริยสัจ 4 ประกอบด้วย
(1) ทุกข์ (ธรรมที่ควรรู้) หมายถึง ความรู้สึกไม่สบายกาย ไม่สบายใจ ความเศร้าโศก
เสียใจ เป็นสภาพบีบคันจิตใจและร่างกายให้ทนได้ยาก เมื่อทุกข์เกิดขึ้น บุคคลจะไม่สามารถละหรือ
คลาย ทุกข์ได้ ทุกข์จึงเป็นสภาวะที่จะต้องก าหนดรู้เพียงอย่างเดียวว่านี่คือความทุกข์หรือปัญหาและ
ต้องยอมรับ ความเป็นจริงว่า เป็นธรรมดาของสัตว์โลกต้องปล่อยวางจึงจะท าให้ทุกข์บางเบาลงได้
(2) สมุทัย (ธรรมที่ควรละ) หมายถึง ต้นเหตุที่ท าให้เกิดทุกข์หรือปัญหาหรือความ
ต้องการหรือความอยาก ที่เรียกว่า “ตัณหา” ความอยากเกินควรหรือความทะยานอยากของจิต ท า
ให้ต้อง เวียนว่ายตายเกิด เป็นไปด้วยความก าหนัด ด้วยอ านาจความเพลิดเพลินอย่างหลงระเริง ใน
สิ่งที่ก่อให้เกิด ความก าหนัดรักใคร่นั้น ๆ มี 3 ประการ คือ
(ก) กามตัณหา คือ ความปรารถนาในกามไม่หยุดหย่อน หรือความทะยานอยากใน สิ่ง
ที่ก่อให้เกิดความใคร่ อยากได้ อยากมี
(ข) ภวตัณหา คือ อยากเป็น ไม่เพียงพอ หรือความทะยานอยากในความอยากเป็น นั้น
อยากเป็นนี่
(ค) วิภวตัณหา คือ ความไม่อยากมีไม่อยากเป็นจนทุกข์หรือความทะยานอยากใน
ความที่จะพ้นจากภาวะที่ไม่อยากเป็น
(3) นิโรธ (ธรรมที่ควรบรรลุ) หมายถึง สภาวะที่ทุกข์หมดสิ้นไป สภาพที่ปราศจากทุกข์
มีแต่ความสงบร่มเย็น สภาวะที่จัดเป็นนิโรธนี้ถือเป็นที่สูงสุดในการปฏิบัติธรรมของชาวพุทธ เป็น
ยอด ปรารถนาของคนทั่วไปคือความดับทุกข์
(4) มรรค (ธรรมที่ควรเจริญ) หมายถึง ข้อปฏิบัติที่เป็นเหตุให้ถึงความดับทุกข์ ได้แก่
มรรคมีองค์ 8 ประการ มีสัมมาทิฐิ คือความเห็นชอบ เป็นต้น โดยมรรคทั้ง 8 ประการนีบุคคล
จะต้องปฏิบัติ ให้เกิดมีขึ้นในตนครบทั้ง 8 ประการ จึงสามารถถึงความดับทุกข์ได้
คุณค่าของอริยสัจ 4 อริยสัจ 4 ไม่เพียงแต่เป็นหลักความจริงอันประเสริฐ เป็นหลักแห่ง
เหตุและผล แต่ยังถือว่าเป็นหลักการส าคัญในการแก้ปัญหาชีวิตอีกด้วย เช่น นิกรเสียใจเพราะสอบ
วิชา คณิตศาสตร์ไม่ผ่าน เมื่อน าหลักการแก้ปัญหาแบบอริยสัจมาแก้ปัญหาดังกล่าวก็ได้ดังนี้
