Page 15 - สังคมไทยในบริบทโลก
P. 15
สังคมไทยในบริบทโลก
หรือแลกเปลี่ยนกับสิ่งจ าเป็นอื่นๆ แต่จากการขยายการค้าตามระบบการค้าเสรีที่เปิดโอกาส
ให้ส่งข้าวออกขายต่างประเทศได้ มีผลให้ผู้คนหันไปปลูกข้าวเพื่อการส่งออก ความต้องการ
แรงงานเพื่อการผลิตข้าวป้อนตลาดการค้าต่างประเทศมีมากขึ้น ประกอบกับปัญหาการควบคุม
ก าลังคนขาดประสิทธิภาพ ส่งผลให้รัฐเสียผลประโยชน์ ขณะที่มูลนายกลับได้ประโยชน์
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงหาวิธีแก้ไขปรับปรุงระบบมูลนาย - ไพร่ เพื่อให้
มีอิสระในแรงงาน สนองต่อระบบเศรษฐกิจแบบใหม่ จนในที่สุดก็ได้ยกเลิกระบบไพร่ หลังจาก
ประกาศใช้พระราชบัญญัติเกณฑ์ทหาร พ.ศ. 2448 เช่นเดียวกับทาส ซึ่งเป็นกลุ่มชนจ านวนมาก
ในสังคมไทยที่ต้องสูญเสียแรงงาน และเป็นฐานอ านาจแก่ขุนนาง ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อ
พระราชอ านาจของพระมหากษัตริย์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรงโปรดฯให้
เลิกทาสในกระบวนการเลิกทาสนั้น พระองค์ทรงด าเนินไปทีละขั้นตอนโดยผ่านการออกกฎหมาย
เป็นเวลายาวนานถึง 35 ปี นับตั้งแต่ทรงตรากฎหมายเพื่อการเลิกทาสฉบับแรกคือ พระราชบัญญัติ
พิกัดเกษียณอายุลูกทาสลูกไท พ.ศ. 2417 จนถึงฉบับสุดท้ายคือ ประมวลกฎหมายลักษณะ
อาญา พ.ศ. 2452
การเปลี่ยนแปลงสังคมแบบจารีตด้วยการยกเลิกฐานันดรไพร่
ซึ่งมีมาตั้งแต่สมัยอยุธยาและการส่งเสริมการศึกษา มีผลให้เกิดการปรับเปลี่ยนโครงสร้างชนชั้น
ที่มีบทบาทและเป็นก าลังส าคัญในการสร้างสรรค์สังคม ชนชั้นเกิดขึ้นใหม่เป็นชนชั้นกลางที่มีอาชีพ
หลากหลายมากกว่าเดิม เช่นทหารซึ่งแปรฐานะจากไพร่เป็นทหารหลวง กลุ่มข้าราชการซึ่งเป็น
ผลจากการพัฒนาด้านวิทยาการ ด้วยการจัดตั้งเป็นสถาบันการศึกษาให้ความรู้แก่สามัญชน
ได้อย่างกว้างขวาง กลุ่มพ่อค้าซึ่งเป็นผลมาจากการขยายตัวทางการค้าแบบเสรี จากการลงนาม
ในสนธิสัญญาเบาว์ริท าให้มีการบุกเบิกแหล่งทรัพยากร ดังเช่น ป่าไม้ แร่ดีบุก เพื่อน าไปผลิตเป็น
สินค้า ชนชั้นกลางเหล่านี้ได้พัฒนาตนเองให้มีบทบาทมากขึ้นเป็นล าดับ และได้เข้ามามีบทบาท
ทางการเมืองแทนที่กลุ่มขุนนาง เนื่องจากประเทศไทยเป็นสังคมเปิดให้แต่ละชนชั้นสามารถ
เลื่อนฐานะของตนเองได้ตามความสามารถ รวมทั้งชาวต่างชาติที่เข้ามาตั้งรกรากประกอบอาชีพ
ในประเทศไทย ดังเช่นชาวจีนที่สามารถสร้างหลักฐานจนกลายเป็นกลุ่มนายทุนและเข้าไป
มีบทบาททางการเมือง
การรับรู้ความเป็นไปของวัฒนธรรมตะวันตก ด้วยการศึกษา
จากเอกสาร การจ้างของชาวตะวันตกมาเป็นที่ปรึกษาในกิจการต่างๆ รวมถึงการที่พระบาทสมเด็จ
พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสต่างประเทศ เพื่อกระชับความสัมพันธ์และทอดพระเนตร
สภาพบ้านเมือง นับว่ามีผลทั้งแบบอย่างเพื่อการพัฒนาประเทศ และการท าให้ไทยได้เข้าเป็น
55
