Page 50 - XALÇA MEMUL._maket az-en

XALÇA MƏMULATLARI

50 Dəvəçilik əsrlər boyu isti Şərq ölkələri xalqlarının
təsərrüfat məişətində mühüm yer tutmuşdur. Azər­
CARPET PRODUCTS Asiya vasitəsilə keçmişdir. Azərbaycanda dəvəçiliyin
baycan ərazisinə dəvə ilk dəfə ehtimal ki, Mərkəzi

tarixi hələlik e.ə. II minilliyin sonu – I minilliyin əv­
vəllərinə aiddir. Bunu qədim Mingəçevirdən aşkar
edilən dəvə sümüyü və Füzuli rayonu ərazisindən ta­
pılan iki dəvə skeleti təsdiq edir .
1
Dəvəçilik Azərbaycanın ən çox düzən rayonların­
da inkişaf etmiş və dəvə əhalinin əsas nəqliyyat va­
sitələrindən biri olmuşdur.
Bu yaxınlara qədər bayram və el şənliklərində
dəvələrin möhtəşəm və təntənəli görünməsi üçün on­
ları başdan­ayağa bəzəyərdilər. Eyni zamanda, im­
kanlı ailələrin xanımları bu cür bəzədilmiş dəvələrdə
gəzərdilər. Həmin bəzək cahaz adlandırılırdı. Dəvə
cahazlanarkən əvvəlcə belinə çul qoyulur, çulun yarı­
ğı dəvənin hürgücünə keçirilir, onun üstündən kapan
hürgücə geydirilir, üstünə cahaz qoyulur, üzərinə ör­
tük sərilir, örkənlə sarınırdı. Həmçinin dəvənin başını
da bəzəyirdilər.
Bəzək kimi istifadə edilmiş müxtəlif rəngli qotaz­
lar cahazlara xüsusi gözəllik verir. Dəvə başlığının
bəzədilməsində zınqırovlardan da istifadə edilirdi.
Onun vasitəsilə karvanın ön və arxa hissələri arasın­
da bir növ əlaqə yaradılırdı. Zınqırov həm də dəvəni
ətraf səslərdən yayındırmaq funksiyasını daşıyırdı.
Dəvə bəzəyi Azərbaycanın əsasən Şirvan, Muğan,
Mil və Qarabağ bölgələrində toxunulurdu. Onu Kəl­
bəcər rayonunda “ley” adlandırırdılar. Hər bölgədə
hazırlanan dəvə başlıqları bədii və texniki xüsusiy­
yətlərinə görə bir­birindən fərqlənirdi.
Dəvə başlığının nadir nümunələrindən 9 ədədi
hal­hazırda muzeyimizin kolleksiyasında saxlanı­
lır. XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində Şirvanda
toxunmuş bu nümunələr əsasən əlvan rənglərdə olub,
keçə, parça və cecimdən hazırlanmış, üzəri kauri
(balıqqulağı), güzgü, pilək və at quyruğu ilə bəzədil­
mişdir. Dəvə başlığının bu cür bəzək əşyaları ilə bəzə­
dilməsi inanclarla bağlı olub, bədnəzərdən, şər qüv­
vələrdən qorunmaq məqsədini daşıyırdı.

1 Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, Arxeologiya və Etnoqrafiya
İnstitutu. Azərbaycan etnoqrafiyası. Bakı­2007. Cild 1, səh. 290