Page 14 - Gramatyka dla praktyka II wersja flipbook 2024

GRAMATYKA DLA PRAKTYKA

Większość czasowników odmienia się według jednego z poniższych wzorów.
końcówki oglądać jeść robić uczyć się pisać
osobowe oglądam jem robię uczę się piszę
K O N I U G A C J A lm. on, ona, ono* -my oglądamy jedzą robimy uczymy się piszemy
ja
-m / -ę
robisz
lp.
uczysz się
ty
-sz
oglądasz
jesz
piszesz
robi
-ø
pisze
je
ogląda
uczy się
jemy
my
robicie
wy
oglądacie
jecie
-cie
piszecie
uczycie się
oni, one*
robią
piszą
uczą się
oglądają
-ą

* 3. os. lp. i lm. służą również do wyrażania form grzecznościowych pan, pani, panowie, panie, państwo.
Przynależność do grupy koniugacyjnej zależy od wielu czynników, np. od tematu czasownika, jego końcówki w bezokoliczniku,
od form 1. i 2. os. lp.
GRUPY KONIUGACYJNE
końcówki osobowe
grupa zakończenie
koniugacyjna tematu lp. lm. przykłady
t e o r i a -m samogłoska a -am / -em* -amy / -emy kochać
-asz / -esz
-acie / -ecie
jeść
samogłoska e
-sz
-a / -e
wiedzieć
-ją / -ą
płacić
spółgłoska miękka lub -ę -imy / -ymy
-ę robić
-isz / -ysz funkcjonalnie miękka -isz / -ysz -icie / -ycie słyszeć
(np. c, cz, dz, rz, sz, ż) -i / -y -ą tańczyć
-ę -emy gotować
-ę spółgłoska twarda, miękka lub
-esz funkcjonalnie miękka -esz -ecie iść
-e -ą pisać
* Samogłoski a i e ułatwiają przyporządkowanie czasowników do koniugacji -m, -sz, dlatego prezentujemy je tutaj jako elementy
końcówek osobowych.
Uwaga!
1. W zależności od koniugacji forma 3. os. lp. przyjmuje jedną z następujących końcówek samogłoskowych: -a, -e, -i lub -y.
2. Końcówka osobowa czasownika, np. -m / -ę, -sz informuje o tym, kto jest wykonawcą czynności (czytam – ja). W związku
z tym w wypowiedziach nie ma potrzeby używania zaimków osobowych. Jedynie w formach 3. os. lp. i lm. użycie zaimków jest
konieczne, jeśli z kontekstu jasno nie wynika, o kim mowa, np. On pisze egzamin. Ona pisze mail. Zaimki osobowe mogą być
też używane w funkcji emfazy, np. Ja to zrobiłam. Jeśli ty zostajesz, to ja wychodzę.
3. Odmiana czasownika być w czasie teraźniejszym i przyszłym jest następująca:

lp. lm.
ja ty on / ona / ono my wy oni / one

czas
teraźniejszy jestem jesteś jest jesteśmy jesteście są

czas przyszły będę będziesz będzie będziemy będziecie będą

4. Negacją czasownika być w konstrukcjach wyrażających nieobecność w czasie teraźniejszym jest określenie nie ma z dopełniaczem,
np. Czy jest kawa? Nie ma kawy. W czasie przeszłym i przyszłym używane są formy nie było, nie będzie, np. W sklepie nie było
kawy. Na spotkaniu nie będzie kawy.

12