Page 52 - วิทยาศาสตร์ม.ปลาย

52

2. โพรโทพลาสซึม (Protoplasm)

โพรโทพลาสซึม เป็นส่วนของเซลล์ที่อยู่ภายในเยื่อหุ้มเซลล์ทั้งหมด ท าหน้าที่เกี่ยวข้องกับ

การเจริญและการด ารงชีวิตของเซลล์ โพรโทพลาสซึมของเซลล์ต่างๆ จะประกอบด้วยธาตุที่คล้ายคลึงกัน 4

ธาตุหลัก คือ คาร์บอน ไฮโดรเจน ออกซิเจน และไนโตรเจน ซึ่งรวมกันถึง 90% ส่วนธาตุที่มีน้อยก็คือ
ทองแดง สังกะสี อะลูมิเนียม โคบอลต์ แมงกานีส โมลิบดินัม และบอรอน ธาตุต่างๆ เหล่านี้จะรวมตัวกัน

เป็นสารประกอบต่างๆ ที่จ าเป็นต่อการด ารงชีวิตของเซลล์ และสิ่งมีชีวิต

โพรโทพลาสซึม ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ไซโทพลาสซึม (Cytoplasm) และนิวเคลียส (Nucleus)
2.1 ไซโทพลาสซึม (Cytoplasm) คือส่วนของโพรโทพลาสซึมที่อยู่นอกนิวเคลียส

โดยทั่วไปประกอบด้วย

2.1.1 ออร์แกเนลล์ (Organell) เป็นส่วนที่มีชีวิต ท าหน้าที่คล้าย ๆ กับอวัยวะ ของเซลล์

แบ่งเป็นพวกที่มีเยื่อหุ้ม และพวกที่ไม่มีเยื่อหุ้ม

ออร์แกเนลที่มีเยื่อหุ้ม (Membrane b bounded organell) ได้แก่
1) ไมโทคอนเดรีย (Mitochondria) พบครั้งแรก โดยคอลลิกเกอร์(Kollicker)

ไมโทคอนเดรีย ส่วนใหญ่จะมีรูปร่างกลม ท่อนสั้น ท่อนยาว หรือกลมรีคล้ายรูปไข่ โดยทั่วไปมีขนาด

เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0.2 -1 ไมครอน และยาว 5-7 ไมครอน ประกอบด้วยสารโปรตีน ประมาณ 60-
65 % และลิพิดประมาณ 35-40% ไมโทคอนเดรียเป็นออร์แกเนลล์ที่มียูนิต เมมเบรน หุ้ม 2 ชั้น (Double unit

membrane) โดยเนื้อเยื่อชั้นนอกเรียบมีความหนาประมาณ 60-70 อังตรอม เยื่อชั้นในพับเข้าด้านในเรียกว่า

คริสตี (Cristae) มีความหนาประมาณ 60-80 อังตรอม ภายในไมโทคอนเดรียมีของเหลวซึ่งประกอบด้วย
สารหลายชนิด เรียกว่า มาทริกซ์ (Matrix) ไมโทคอนเดรียนอกจากจะมีสารประกอบเคมีหลายชนิดแล้ว ยังมี

เอนไซม์ที่ส าคัญในการสร้างพลังงานจากการหายใจ โดยพบเอนไซม์ ที่เกี่ยวข้องกับวัฏจักรเครบส์ (Krebs

cycle) ในมาทริกซ์ และพบเอ็นไซม์ในระบบขนส่งอิเลคตรอน (Electron transport system) ที่คริสตีของเยื่อ
ชั้นใน นอกจากนี้ยังพบเอนไซม์ในการสังเคราะห์ DNA สังเคราะห์ RNA และโปรตีนด้วย

จ านวนของไมโทคอนเดรียในเซลล์แต่ละชนิด จะมีจ านวนไม่แน่นอนขึ้นอยู่กับชนิด และ

กิจกรรมของเซลล์ โดยเซลล์ที่มีเมแทบอลิซึมสูง จะมีไมโทคอนเดรียมาก เช่น เซลล์ตับ เซลล์ไต เซลล์

กล้ามเนื้อหัวใจ เซลล์ต่อมต่างๆ เซลล์ที่มีเมแทบอลิซึมต ่า เช่น เซลล์ผิวหนัง เซลล์เยื่อเกี่ยวพันจะมีไมโท
คอนเดรียน้อย การที่ไมโทคอนเดรีย มี DNA เป็นของตัวเอง จึงท าให้ไมโทคอนเดรียสามารถทวีจ านวนได้

และยังสามารถสังเคราะห์โปรตีนที่จ าเป็นต่อการท างานของไมโทคอนเดรียได้

หน้าที่ของไมโทคอนเดรีย คือเป็ นแหล่งสร้างพลังงานของเซลล์โดยการหายใจ

ระดับเซลล์ในช่วงวัฎจักรเครบส์ ที่มาทริกซ์และระบบขนส่งอิเลคตรอนที่คริสตี
2) เอนโดพลาสมิกเรติคูลัม (Endoplasmic reticulum : ER) เป็นออร์แกเนลล์ที่มี

เมมเบรนห่อหุ้ม ประกอบด้วยโครงสร้างระบบท่อที่มีการเชื่อมประสานกันทั้งเซลล์ ส่วนของท่อยังติดต่อ