Page 24 - E-Modul Pendidikan Bahasa Bali SD
P. 24
BAB V
Ruang lingkup pendidikan bahasa Bali
Sub Capaian Pembelajaran MK:
Setelah mempelajari topik ini mahasiswa mampu:
1) Memahami Ruang lingkup pendidikan bahasa Bali
Uraian Materi:
5.1 Pawesana-Pawesana Sajeroning Warna-Warna Basa
Sajeroning basa akeh wenten warna-warnanyane. Akeh pawesana
sanengawinang kawentenan warna basa, utaminyane sane kaawinang antuk
pawesana bebaosan, sang sane kasarengin mabebaosan, galah mabebaosan,
genah mabebaosan, kawentenan ri kala mabebaosan, wewidangan sane
kabaosang, miwah basa sane kaanggen mabebaosan. Ring basa dura negara
pawesana punika sering kasengguh antuk who speak, what language, to whom,
miwah when. Sajeroning basa Bali, pawesana-pawesana punika kasengguh:
desa kala patra.
Wenten malih parinama tiosan sane kaanggen ring kala maosang
turmaning ngawinang warna basa inucap, inggih punika kahanan wicara
(kawentenan bebaosan), pawesanannyane minakadi: pamilet bebaosan, galah
bebaosan, genah bebaosan, miwah parindikan sane kabaosang. Sajeroning
kawentenan bebaosan utawi situasi wicara minab wenten makudang-kudang
wicara (parikrama bebaosan) miwah sajeroning parikrama bebaosan punika
wenten makudang-kudang tingkah bebaosan utawi kasengguh speech act.
Kawentenan bebaosan ring ajeng prasida kabahbahang imbanyane sakadi
puniki: Made Tagel ngamargiang upacara nelubulanin pianaknyane. Ring
upakara nelubulanin punika wenten undangan-undangan sane mapupul manut
meja ring pakarangan umahnyane. Upacara nelubulanin punika dados
kasengguh kawentenan bebaosan. Kawentenan bebaosan sajeroning upakara
nelubulanin mawit saking makudang-kudang parikrama bebaosan; sane
katujuang ring soang- soang pupulan undangan sane ngiterin meja miwah ring
soang-soang meja minab wenten makudang-kudang tingkah bebaosan. Ring
sajeroning tingkahing bebaosan sinah sampun wenten warna-warna basa,
sapunika taler warna basa ring pupulan undangan sane asiki mabinayan sareng
pupulan undangan sane tiosan (sangkaning wenten pabinayan pamilet
bebaosan, utawi parindikan sane kabaosang).
5.2 Soroh-Soroh Warna Basa
Sumangdane dangan miwah sadarana sajeroning ngepah warna-warna basa,
ring sesuratan puniki pacang kacingak saking kalih sisi kemanten, inggih punika
manut panutur (pamaos) miwah panuturannyane (sane kabaosang), warna
basa manut panuturanyane ngamijilang warna basa sane kasengguh dialek
21