Page 25 - E-Modul Pendidikan Bahasa Bali SD
P. 25
geografi. Puniki manut ring genah wit panutur basanyane. Warna basa puniki
sering kapireng saking tata cara mabebaosannyane.
Dialek geografi prasida kapah malih manut sejarah utawi kawentenan
amangkinan kemanten, nanging indike punika nenten pacang kabahbahang
santukan kirang mapaiketan sareng daging bebaosan salanturnyane. Manut
Quirk, Greenbaum, miwah sawitrannyane sane kaunggahan sajeroning buku
sane mamurda A Grammar of Contemporary English (1972), warna basa
kacingak saking sisi panuturnyane kapalih dados tigang soroh, inggih punika :
1) Warna basa daerah
2) Warna basa pendidikan (paguruan)
3) Sikap (parilaksana) panutur
Warna basa daerah kajajarang ring dialek geografi sakadi sane sampun
kabahbahang ring ajeng. Samaliha, yening warna basa paguruan kajajarang
ring warna basa manut panuturan basa (pacang kabaosang salanturnyane).
Parinama warna basa manut parilaksana panutur kajajarang ring warna basa
manut gaya sane kabahbahang salanturnyane.
Warna basa manut panutur puniki sering kasengguh gaya (Moliono,
1980). Basa basita sane kaanggen kaanutang sareng sang sane kasarengin
mabebaosan turmaning mapaiketan ring yusa, antuk linggih sajeroning
pakraman, unteng bebaosan, miwah tetujonnyane sakadi sane sampun
kabahbahang iwawu. Warna basa manut parilaksana panutur puniki pacang
ngawinang parilaksana mabasa sane kabaos resmi, kaku, adab, yang dingin,
yang hambar, yang hangat, yang akrab, miwah yang santai.
Anton Moeliono (1980) ngepah warna basa manut soroh panuturanyane,
inggih punika
1) Warna basa manut wewidangan utawi indik bebaos
2) Warna basa manut sarananyane
3) Warna basa sane keni pacampuhan
Sujatinyane kantun wenten sujana basa sane mautsaha ngepah warna
basa manut panampen sane akidik pabinayannyane, nanging akeh taler sane
pateh. M. A. K. Halliday ngepah warna basa sane kadasarin antuk
panuturannyane sakadi ring sor.
1) Warna basa manut widang
2) Warna basa manut cara
3) Warna basa manut gaya
Widang-widang bebaosan pacang ngawesanain ri kala mabebaosan. Indike
punika ngamedalang warna basa sane mabinayan. Yening wewidanang
22