Page 26 - E-Modul Pendidikan Bahasa Bali SD
P. 26
bebaosane mapaiketan ring pertanian (dharmaning pamaculan) sinah warna
basa sane kaanggen mapaiketan sareng pamaculan. Kruna-kruna numbeg,
manyi, ngawinih, nyemprot, ngrabuk, nengala/ nraktor, miwah sane lianan sinah
arang kapireng ring kahuripan anake ring perkantoran, santukan kruna-kruna
punika witnyane saking widang pamaculan. Mangda tatas uning indik warna
basa manut widang, ring sor puniki kaicen imba marupa punggelan daging
lontar pangusadan (Alih aksara lontar Usada Rare sane kasimpen ring
perpustakaan lontar FIB UNUD).
Contoh dan Non Contoh
o Contoh
[1b] Awighnamastu nama sidham. Nihan patngeraning rare kna wisya,
yan tan pabayu, kna upas tawun, ngaran, tamba, sarana, gendis, isinrong, yeh
jruk linglang, inum. Mwah yan magtra kukunya masuwat bang, kna upas ring
hyang, ngaran, tamba, sarana, dukut karasti, adas, bawang tambus, tahap.
Mwah yan makadudungan getih kukunya, kna upas warangan, ngaran, tamba,
sarana, lunak tanek, banyuning kabang jalikan, inum. Yaning jnar socanya
asmu bang, kna upas dewek, ngaran, tamba, sarana, carmmaning poh ijo,
lunak tanek, wenya bahem warak, inum. Yan ya kuning kukunya, kni krikan
gangsa, ngaran, tamba, sarana, kunir warangan, purisyaning bebek,
[2a] tahap. Nihan pangudal-udal upas, sarana, wding pepe, adas, 3,
tahap. Yan kukul tangan sukunya, awaknya pakajutjut, mata sabawangan,
tiwang pnyu, ngaran, tamba, sarana, tuba jnu, jbugarum, mnyan, lungid,
isinrong, tahap. Yan manyebak mangakes, bulunya jring, rambutnya akas,
tiwang sona, ngaran, tamba, sarana, mandalika, rwan pangi, tri ktuka, bras
bang, wdakna. Yan kesat matanya makjit, tiwang kapi, ngaran, sarana, jruk
linglang, mica, kencur, tri ktuka, bras bang, wdakna. Yan mabengeh- bengeh,
tiwang jaran, ngaran, sarana, akah dalungdung, kaya kaphal saka wit, tri ktuka,
Yening uratiang warna basa sane kaangen sajeroning alih aksara lontar
usada rare ring ajeng majanten sampun mapaiketan ring widang pangusadan.
Punika mawinan akeh kapanggihin kruna-kruna sakadi kruna tenger, tamba,
sarana, wedak, adas, wisya, miwah sane lianan. Yening cutetang soang-soang
widang kahuripan madue warna basa madue ciri (khas) sane prasida kabinayan
ring widang sane tiosan.
5.3 Warna Basa Manut Cara
Warna basa manut cara prasida kabaosang pateh ring warna basa
manut sarananyane sakadi sane kabahbahang antuk A. Moeliono ring ajeng.
Warna basa puniki mapaiketan ring indik asapunapi basa punika kamedalang
utawi katekedang. Ring sajeroning mabasa wenten kalih cara sane kabaos
utama, inggih punika (1) cara mabebaosan (lisan) miwah (2) cara sesuratan
(tulisan). Basa manut kasujatiannyane inggih punika marupa bebaosan (lisan).
23