Page 26 - AM200520
P. 26

4                                                                                                   Djamars 19 mei 2020





















                       No por bati klòk                                               Niewindt ta mustra ku asina         Boneiru den e promé mitar di siglo
                 Tabata den añanan kuarenta                                           oportunidat presentá e lo bai papia  19 tabata analfabeta. Tipifikante sin
              tambe di siglo 19 ku a bini un
              prohibishon na Boneiru pa bati e                                        e asuntu aki ku Gezaghebber.        duda ta e echo ku promé a pidi, riba
              klòk di Misa San Bernardo pa                                                      1800 Katóliko             un isla kaminda ta solamente algun
                                                                                                                          ámtenar por a lesa i skirbi, enseñan-
              anunsiá ‘Angel di Señor’. Esaki                                            Na 1846 tabatin 1800 katóliko    sa pa e klase sosial mas abou, esta
              tabata un klòk ku tabata bati pa                                        kaba na Boneiru, miéntras ku        e katibunan. Simplemente a lubidá
              diesdos’or di mèrdia,
                 E medida aki tabata resultado di                                     tabatin solamente 69 protestant.    riba e hendenan di koló liber, e asina
              un problema grandi ku a surgi na                                        Anto e kantidat di katóliko tabata  yamá grupo di ‘vrijlieden’. E grupo
                                                                                                                          aki tabata konsistí di riba mil hende.
                                                                                      sigui krese. Smit i Gregorius tabatin
              Kòrsou entre religion protestant i                                      mannan yen di trabou pa manehá         E persona ku mester karga ku
              katóliko, relashoná ku batisamentu    Monseñor Niewindt no a haña       nan karnénan. E protestantnan       tur honor e krédito di a trese
              di un mucha muhé protestant, yamá     koperashon pa trese sùrnan
              Dorothea (Doortje) Gorsira.           Boneiru.                          tambe a kuminsá ku konstrukshon     enseñansa na Boneiru ta Monseñor
                 Esensia di e problema aki tabata                                     di un edifisio (kèrki) na Playa.    Martinus Niewindt.  Ta Iglesia
              ku Monseñor Niewindt a disidí pa    duna pèrmit.                        Boneiru tabata ainda ún parokia ku  Katóliko a bini ku enseñansa, anke
                                                                                                                          mester bisa ku no tabata fásil pa a
                                                                                      un misa i un kapèl na Rincon.
              batisá e mucha muhé aki kontra         Niewindt sinembargo ta kontestá     Pader Gregorius tabatin 40 aña   logra esaki.
              boluntat di su mayornan. Nèt den e  masha trankil ku ta trata di Pader
              tempu ei protestantnan na Kòrsou    Gregorius (van Gastel), un pader    na 1846 i e tabata biba serka e pas-   Asina ku pastor Bernardus
              tabata hopi preokupá pa e           kapuchino, ku a yega Kòrsou dia 9   tor di Playa. Komo ku e tabata un   Eisenbeil a yega Boneiru el a
                                                                                                                          kuminsá duna lès di katisashi.
                                                                                      pader kapuchino, e tabata bisti un
              kresementu drástiko di katólikonan.  di mei 1844. E tabatin pèrmit pa bini  otro sorto di trahe ku Pastor Smit.  Esaki tabata pues na 1827. Esaki
              Tabata un tempu di hopi tenshon en-  Kòrsou i ademas ta mustra ku          E tempu ei pastornan katóliko    ta komienso di tur sorto di
              tre e dos religionnan aki.          tabatin un disposishon ministerial
                 Despues ku e boutismo di         relashoná ku esaki.                 tabata biba den situashon di        enseñansa riba e isla. Eisenbeil
              Doortje Gorsira a tuma lugá den fin    Niewindt a kritiká e prohibishon  pobresa. Dia 29 di desèmber 1846   tabata duna lès di katisashi
                                                                                      gobièrnu a disidí di paga e pastor di
                                                                                                                          djadumingu i diferente dia den
              di desèmber 1844 den pastorí di     pa pastornan bai Boneiru, bisando   Boneiru 800 florin pa aña, loke no  siman na Misa San Bernardo. E
              Misa di Santa Ana na Otrobanda,     ku esaki ta un regla nobo i apsurdo.  tabata masha kos, mirando e       lèsnan aki tabata a tantu katibu
              Kòrsou, a surgi protesta formal di  Pa splika e situashon Monseñor
              parti Iglesia Protestant. Gobernador  Niewindt a mustra Van Raders ku   gastunan ku e tabatin.              komo hendenan di koló liber.
                                                                                         Monseñor Niewindt a mustra ku,
              Reinier van Raders tambe a mete     ta nesesario pa tin dos pastor na   pa promové bon norma serka          Djasabra e pastornan di Playa
                                                                                                                          tabata bai Rincon pa tene santu
              ku e asuntu aki i a skohe banda di e  Boneiru, komo ku tin por lo ménos  muchanan, tur mucha for di ora ku  sakrifisio di misa i tambe duna lès
              protestantnan.                      1.800 katóliko.                     nan haña sintí mester a konfesá por  di katisashi.
                 E problemanan na Boneiru,
              relashoná ku e afèr Doortje Gorsira,       Atenshon pa katibu           lo ménos un bia pa aña.                Komo ku Pastor Smit despues
              a manifestá ya kaba dia 31 di          Awor ku Boneiru tabatin dos pas-        Enseñansa katóliko           tabatin un kapelan na su
                                                                                                                          disposishon, den persona di Pader
              desèmber 1844 anochi, momentu       tor, den persona di Pastor Smit i su   Meimei di añanan kuarenta di     Gregorius, nan por a repartí e
              ku un par di ámtenar hulandes prot-  asistente kapelan Pader Gregorius,  siglo 19, tempu ku Pastor Smit     trabounan hopi bon. Miéntras ku
              estant a akudí dilanti Misa San     tabatin pues mas chèns pa pone
              Bernardo pa hasi bochincha.         atenshon na Rincon, e pueblo katibu  tabata stashoná na Boneiru huntu   Pastor Smit tabata keda Playa,
                 A bini tambe instrukshon for di  di Boneiru. I ta den e poblashon    ku Pader Gregorius, Prefekto        Pader Gregorius tabata bai Rincon.
                                                                                                                             Na Playa tabata duna lès di
              Kòrsou pa prohibí leimentu di klòk.  katibu di Boneiru e promé pastor-  Niewindt a kuminsá hasi trámite pa  katisashi solamente na katibunan di
                                                                                      introdusí enseñansa katóliko riba e
              Banda di esaki Monseñor Niewindt,   nan katóliko na Boneiru a traha mas  isla aki.                          rei, ku di otro forma no tabatin
              pa motibu di e afèr di Doortje      tantu.
              Gorsira, no a haña sosten di           Monseñor Niewindt semper a          Na aña 1816 kaba a traha un      tempu pa haña lès.
                                                                                                                             Tin kehonan di aña 1838 kaminda
              gobièrnu pa trese Sùrnan di         preokupá su mes pa situashon di e   rapòrt di e situashon di Boneiru, na  doño di katibunan partikular, pues
                                                                                      momentu ku e isla a haña e status
              Roosendaal Boneiru pa duna          poblashon katibu di Boneiru, ku     di plantashi di gobièrnu. Enseñansa  shonnan, tabata nenga di laga nan
              enseñansa. For di 1842 kaba e por   tabata konsistí di un kantidat chikitu  tambe a haña atenshon den e     katibunan bai misa.
              a trese e sùrnan aki for di Kòrsou.  di katibu partikular, yamá katibu di
                                                  shon, i un kantidat mas ku dos bia  rapòrt aki. Ta skirbi ku mayornan ku
                                                  mas tantu di katibu di rei (gobièrnu).  tin moda finansiero ta laga otro
                    Prohibishon pa biaha
                 Un otro medida imponé pa            Monseñor Niewindt a reakshoná    hende duna nan yunan siñansa.
                                                                                         E tempu ei sinembargo no
              Gobernador Van Raders tabata ku     masha trankil den un karta pa Pas-  tabatin enseñansa organisá, no
              pastornan katóliko no por a biaha for  tor Smit, den kua e pastor ta skirbi
              di Kòrsou pa e otro islanan sin su  ku e muchanan na Boneiru mester     tabatin skol, na Boneiru. E tiki
              pèrmit. E tono di e kartanan ku     a traha riba òrdu di gobièrnu. Smit  ámtenarnan ku tabata traha riba e
                                                                                      isla tabata siña lo mas nesesario di
              Gobernador Van Raders tabata        a deklará a mustra ku esaki ta pone  otro. Famia di komandùr pa gran
              dirigí den e tempu ei na Monseñor   ku nan no por a sigui lès di katisashi.  parti di aña tabata na Kòrsou, na
              Niewindt no tabata masha kordial.      “Mi ta kere ku si nos mester
              Asina e ta puntra Niewindt den un   reklamá, gobièrnu lo reakshoná i    unda si tabatin posibilidat pa
              karta ta ken e segundo pastor ku    bisa ku nos ta mete ku asuntunan    enseñansa.
              tabatin na Boneiru, refiriendo pues  ku kua nos no tin di aber                      Analfabeta                Gezaghebber/gobernador
              na Pader Gregorius. Tambe e kier    direktamente”, Niewindt a skirbi       Kasi henter e poblashon di         Reinier van Raders a prohibí
              a sa ki dia el a bai Boneiru i ken a  Pastor Smit. I na mes momentu                                           biahamentu.
   21   22   23   24   25   26   27   28   29   30   31