Page 488 - خدمات متقابل ایران و اسلام

‫ﻃﺒﻘﻪ ﻳﺎزدهﻢ‬

‫‪ - 1‬ﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﻤﺮوﺑﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ اﻟﺮازي ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﻣﺎم ﻓﺨﺮ رازي‪ .‬ﻫﻢ ﻓﻘﻴﻪ ﺑﻮد و ﻫﻢ ﻣﺘﻜﻠﻢ و‬
‫ﻫﻢ ﻣﻔﺴﺮ و ﻫﻢ ﻓﻴﻠﺴﻮف و ﻫﻢ ﭘﺰﺷﻚ و ﻫﻢ ﺧﻄﻴﺐ‪ .‬ذﻫﻨﻲ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺟﻮال داﺷﺖ و در ﺗﺒﺤﺮ در ﻋﻠﻮم‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻢ ﻧﻈﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ در اﻓﻜﺎر ﻓﻼﺳﻔﻪ وارد اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﺄﻟﻴﻔﺎﺗﻲ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎ در ﻓﻠﺴﻔﻪ دارد‬
‫‪ ،‬ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮش ﺗﻔﻜﺮ ﻛﻼﻣﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﺳﺨﺖ ﺑﺮ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻣﻲﺗﺎزد و در ﻣﺴﻠﻤﺎت ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﺸﻜﻴﻚ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﺗﺒﻮﻳﺐ و ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﺴﻦ ﺳﻠﻴﻘﻪ دارد‪ ،‬ﺻﺪراﻟﻤﺘﺄﻟﻬﻴﻦ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ از او ﺑﺴﻴﺎر‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻓﻠﺴﻔﻲ او)اﻟﻤﺒﺎﺣﺚ اﻟﻤﺸﺮﻗﻴﻪ( اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻬﺮت ﺑﻴﺸﺘﺮش ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫ﻣﻔﺎﺗﻴﺢ اﻟﻐﻴﺐ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﻛﻪ ﺟﺎي ﺷﺎﻳﺴﺘﻪاي در ﻣﻴﺎن ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﺎز ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫وي در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺘﺎدي ﺟﺰ ﻣﺠﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺟﻴﻠﻲ ﺳﺎﺑﻖاﻟﺬﻛﺮ ﺳﺮاغ ﻧﺪارﻳﻢ و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ ﺷﺎﮔﺮدان زﻳﺎدي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از آﻧﻬﺎ ﻣﺒﺮز ﺑﻮدهاﻧﺪ از ﻗﺒﻴﻞ‬
‫ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ ﺧﺴﺮو ﺷﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻗﻄﺐاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺼﺮي‪ ،‬زﻳﻦاﻟﺪﻳﻦ ﻛﺸﻲ‪ ،‬ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮﺋﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺎباﻟﺪﻳﻦ‬

‫ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري‪.‬‬
‫ﻓﺨﺮرازي در ﺳﺎل ‪ 534‬ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه و در ﺳﺎل ‪ 606‬درﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ)‪.(1‬‬
‫‪ - 2‬ﺷﻴﺦ ﺷﻬﺎب اﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻳﺤﻴﻲ ﺑﻦ ﺣﺒﺶ ﺑﻦ ﻣﻴﺮك ﺳﻬﺮوردي زﻧﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺷﻴﺦ اﺷﺮاق‪ .‬ﺑﺪون ﺷﻚ‬
‫از اﻋﺠﻮﺑﻪﻫﺎي روزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬ذﻫﻨﻲ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده وﻗﺎد و ﺟﻮال و ﻧﻮﺟﻮ و ﻣﺒﺘﻜﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎﻳﻞ اﺷﺮاﻗﻲ در‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از او‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﻓﺎراﺑﻲ و ﺑﻮﻋﻠﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﻜﺘﺒﻲ ﺑﻨﺎم ﻣﻜﺘﺐ اﺷﺮاق‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮد و در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺴﺎﺋﻞ راه آن ﻣﻜﺘﺐ را از راه ﻣﻜﺘﺐ ﻣﺸﺎء ﺟﺪا ﻛﺮد اﻳﻦ ﻣﺮد ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺷﺮاﻗﻴﻮن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﺋﻴﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬و ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ آﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎ ﺑﻪ اﻻﺧﺘﻼف اﻓﻼﻃﻮن و ارﺳﻄﻮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﻜﺮ ﺷﺨﺺ ﺳﻬﺮوردي اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻓﻜﺎر ﻣﺸﺎﺋﻴﻦ و ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص ﻣﺸﺎﺋﻴﺎن اﺳﻼﻣﻲ آورده اﺳﺖ‪ .‬وي ﻧﺰد ﻣﺠﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺟﻴﻠﻲ)در ﻣﺮاﻏﻪ( و‬
‫ﻇﻬﻴﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻗﺎري)ﻇﺎﻫﺮا در اﺻﻔﻬﺎن( و ﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺎردﻳﻨﻲ)در ﻋﺮاق( ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده و‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬
‫)‪ (1‬ﻋﻴﻮن اﻻﻧﺒﺎءج ‪ 3‬ﺻﻔﺤﺎت ‪ 45 - 34‬و ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﺤﻜﻤﺎء اﺑﻦ اﻟﻘﻔﻄﻲ ﺻﻔﺤﺎت ‪293 - 291‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬ ‫‪487‬‬

‫‪www.nasimemotahar.com‬‬

‫ﻟﻄﻔ ًﺎ ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬