Page 573 - خدمات متقابل ایران و اسلام

‫ﺟﺎﻣﻲ در رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ :‬ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﺻﺮف‪ ،‬ﻓﻘﻪ‪ ،‬اﺻﻮل‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎن ﺗﺤﺼﻴﻼت ﻋﺎﻟﻲ داﺷﺘﻪ و ﻛﺘﺐ‬
‫زﻳﺎد ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﻤﻠﻪ اﺳﺖ ﺷﺮح ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ ﻣﺤﻴﻲاﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺷﺮح ﻟﻤﻌﺎت ﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻋﺮاﻗﻲ‪،‬‬
‫ﺷﺮح ﺗﺎﺋﻴﻪ اﺑﻦ ﻓﺎرض‪ ،‬ﺷﺮح ﻗﺼﻴﺪه ﺑﺮده در ﻣﺪح ﺣﻀﺮت رﺳﻮل)ص(‪ ،‬ﺷﺮح ﻗﺼﻴﺪه ﻣﻴﻤﻴﻪ ﻓﺮزدق در ﻣﺪح‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻴﻦ)ع(‪ ،‬ﻟﻮاﻳﺢ‪ ،‬ﺑﻬﺎرﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ روش ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ در ﺷﺮح‬
‫اﺣﻮال ﻋﺮﻓﺎ‪ .‬ﺟﺎﻣﻲ ﻣﺮﻳﺪ ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ ﺑﻬﺎءاﻟﺪﻳﻦ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪ ﻣﺆﺳﺲ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﻻﻫﻴﺠﻲ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮﻳﺪ ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮرﺑﺨﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻴﺶ ﺑﻴﺶ از او‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ از اﺗﺒﺎع ﺑﻬﺎءاﻟﺪﻳﻦ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪ ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻴﺶ ﺑﻪ‬
‫درﺟﺎﺗﻲ ﺑﻴﺶ از ﺑﻬﺎءاﻟﺪﻳﻦ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻬﺬا ﻣﺎ ﻛﻪ دراﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻋﺮﻓﺎن‬
‫دارﻳﻢ ﻧﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ آن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻻﻫﻴﺠﻲ و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺟﺎﻣﻲ را اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ذﻛﺮ دادﻳﻢ‪ .‬ﺟﺎﻣﻲ در‬

‫ﺳﺎل ‪ 898‬در ‪ 81‬ﺳﺎﻟﮕﻲ درﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺑﻮد ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻋﺮﻓﺎن از آﻏﺎز ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻗﺮن ﻧﻬﻢ‪ .‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﻋﺮﻓﺎن ﺷﻜﻞ و وﺿﻊ‬
‫دﻳﮕﺮي ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻫﻤﻪ ﺟﺰء ﺳﻼﺳﻞ رﺳﻤﻲ‬
‫ﺗﺼﻮﻓﻨﺪ‪ ،‬و اﻗﻄﺎب ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎي ﺑﺰرگ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻋﺮﻓﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و آﺛﺎر ﺑﺰرگ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ از‬

‫آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﻜﻞ و وﺿﻊ دﻳﮕﺮي ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اوﻻ دﻳﮕﺮ اﻗﻄﺎب ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ ﻫﻤﻪ ﻳﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ آن ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻧﺪارﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺸﻮد ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﻮف رﺳﻤﻲ از اﻳﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻏﺮق آداب و ﻇﻮاﻫﺮ و اﺣﻴﺎﻧﺎ ﺑﺪﻋﺘﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ اﻳﺠﺎد‬

‫ﻛﺮده اﺳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴﺎ ﻋﺪهاي ﻛﻪ داﺧﻞ در ﻫﻴﭽﻴﻚ از ﺳﻼﺳﻞ ﺗﺼﻮف ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻈﺮي ﻣﺤﻴﻲ اﻟﺪﻳﻨﻲ ﻣﺘﺨﺼﺺ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ رﺳﻤﻲ ﻧﻈﻴﺮ آﻧﻬﺎ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺻﺪراﻟﻤﺘﺄﻟﻬﻴﻦ ﺷﻴﺮازي ﻣﺘﻮﻓﺎ در ﺳﺎل‬
‫‪ 1050‬و ﺷﺎﮔﺮدش ﻓﻴﺾﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ﻣﺘﻮﻓﺎ در ‪ 1091‬و ﺷﺎﮔﺮد ﺷﺎﮔﺮدش ﻗﺎﺿﻲ ﺳﻌﻴﺪﻗﻤﻲ ﻣﺘﻮﻓﺎ در‪1103‬‬
‫آﮔﺎﻫﻴﺸﺎن از ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻈﺮي ﻣﺤﻴﻲاﻟﺪﻳﻨﻲ ﺑﻴﺶ از اﻗﻄﺎب زﻣﺎن ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﺰء ﻫﻴﭽﻴﻚ از‬

‫ﺳﻼﺳﻞ ﺗﺼﻮف ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺎ اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄ ‪‬ﻬﺮ‬ ‫‪572‬‬

‫‪www.nasimemotahar.com‬‬

‫ﻟﻄﻔ ًﺎ ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬