Page 27 - ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ. 5-СЫНЫП. АТАМҰРА. СҮГІРБЕКОВА А.І.

«қобЫЛАндЫ бАтЫР» ЖЫРЫ

: – Әдебиеттің ертегілерден кейінгі ерекше жанры –
батырлар жыры. Батырлар туралы қазақ халық ауыз әдебиетінде
көптеген жырлар бар. Батырлар жыры – ерлікке, батылдыққа,
қаһармандыққа құрмет негізінде туған шығармалар.

: – Иә, батырлық жырлар немесе қаһармандық эпос деп
аталатын халық шығармаларының бір тобымен танысамыз. Ба­
тырлық жырлар халық өмірінің тұтас бір дәуірін жан-жақты
қамти отырып, сол тарихи кезеңдегі батырлардың сыртқы жау­
ларға қарсы ерлік күресін, ел ішіндегі әлеуметтік қайшылықтар
мен тартыстарды бейнелеп береді. Бас кейіпкердің жүріс-тұры­
сына, өзге елге ерлік сапарға шығуына және өз елін жаудан азат
етуіне байланысты оқиғалар бір қаһарманның маңына топталып,
соның бейнесін ашуға қызмет етеді. Эпос желісі белгілі бір тари­
хи дәуірге табан тіреп, соны көрсетіп отырғанымен, оған көбіне
түрлі заманның оқиғаларын бір қаһарманға теліп жырлап беру
тән.

батырлық жырларын пайда болу кезеңдеріне қарай
ірі үш топқа бөлуге болады:

Ең көне
заманғы эпос:
«Ергенеқон», Тарихи
«Аттила» эпостық кезеңдердің эпосы:
жырлары Түрік қағанаты, Оғыз
хандығы, Ноғайлы дәуірі,
Қазақ хандығы кезеңіндегі
эпостар: «Қорқыт Ата
кітабы», «Алпамыс»,
«Қамбар», «Қобыланды», Жаңа дәуір
«Ер Тарғын», т.б.
эпосы: «Еспен­
бет», «Өтеген»,
«Нарқыз»

25