Page 29 - ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ. 5-СЫНЫП. АТАМҰРА. СҮГІРБЕКОВА А.І.

1. Ертегі мен аңыздың айырмашылығы неде?

2. Батырлар жырының қандай түрлері бар? Оларды не
үшін мұндай топтарға жіктеген?

3. Жанрдың қандай түрлері бар? Батырлар жыры мен ер­
тегілер қандай жанрға жатады?

: – Әдеби тілдің көркемдігін айқындайтын көріктеу құрал­
дары болады. Көркем шығарманың көркемдігі мен тілінің әсер­
лілігі осы көріктеу құралдарының қолданылуына байланысты.
Әдебиетте мұндай көріктеу құралдарын троп дейді. троп
(гр. tropos – айналым, тіл оралымы, иін, иірім, сөз қол­
данысы) немесе құбылту – атаудың немесе мағынаның
ауыспалы түрде қолданылу тәсілі. Сөздерді тура мағы­
насында емес, бұрма мағынасында қолдану, шындықты
бейнелеп, кейде тіпті перделеп жеткізу тәсілі болып та­
былады.

Ғалым пiкiрi

А. байтұрсынұлы:
«Тіл көрнекі болу үшін дерексіз нәрсе деректі нәрсе-
дей, жансыз нәрсе жанды нәрседей суреттеліп, адамның
сана-саңылауына келіп түсерлік дәрежеге жетуі керек.
Қалыпты түріндегі сөз ондай дәрежеге жету үшін түрлі
әдістер істеледі. Ол әдістер негізгі түріне қарай үш топқа
бөлінеді: 1. Көріктеу. 2. Меңзеу. 3. Әсерлеу».

Тілде троп түрлері өте көп, ол екі нәрсенің не құбы-
лыстың бір-бірімен сабақтастығы мен арақатынасын
ашу негізінде жасалады (метонимия, синекдоха). Сипат-
талатын құбылыстың белгілерін екінші бір құбылыс
ерекшеліктеріне ұқсату, ауыстыру тәсілі негізінде туын­
дайды (метафора, теңеу). Сондай-ақ троп бір нәрсені
үлкейту не кішірейту, не сықақтау немесе қарсы мағы­
нада сипаттаумен, әсірелеу сарынымен де шендеседі
(гипербола, литота, кейіптеу, ирония).

27