Page 60 - Adilname 2019 orjinal

Suçlar arttı, zulümler çoğaldı, kavgalar ölümle sonuçlandı. isyan etme ihtimali düşünülmek zorundaydı. Düşüldü de. romanını yayınladı. Kingsley romanında Hypatia’yı “kendini beğenmiş ve
erotik bir kahraman” olarak tasvir etti.
Çağ, karanlık çağa kapılarını açmak üzereydi. Güneşin en tepede olduğu
öğlen vaktinden, batmaya başladığı ikindiye gidiyordu gün. İsyanları susturacak bir şey varsa o da Papazın, daha doğrusu Tanrı’nın, 1884 yılında keşfedilen bir asteroide Hypatia’ya atfen, “238 Hypatia” adı
ağzından çıkacak iki İncil ayetiydi. Fazlasına ihtiyaç yoktu. Piskopos verildi. 2 Ocak 1893’te “Hypatia” adlı bir oyun sahnelendi. Haymarket
Heykeller yıkıldı, müzeler çökertildi, cahil halkın geleceği olan her şey yok Cyirlle ortamı yavaş yavaş, Hypatia’nın cadı olduğuna dair dedikodular Tiyatrosu, Londra. Sinema boş durmadı ve ne kadar eklemeler çıkarmalar
edildi. Yüzyıllardır alınan onca ilerleme, yazılan yüzlerce hatta binlerce yaydı. O, bilime değil bizzat şeytana hizmet ediyordu. İnançlarına karşı yapsa da, 2009 yılında Hypatia’nın hayatını konu alan “Agora” adlı film
kitap tek tek tarih oluyor, tarihse karanlık çağa dönüyordu. gelen bir okulun lideri, üstüne üstlük bir kadındı! çekildi.

İmparator Theodisius, İskenderiye Piskoposundan bizzat kendisi, “eski Oda artık gazla dolmuş, çakmağı çakmak kalmıştı yangın için. Hepsi kendine göre bir şeyler yazdı. Ama hiçbiri tam olarak anlayamadı
dine ait” her şeyin yok edilmesini istedi. Sıra “eski dine inanan” insanlara ve anlatamadı. Hypatia’yı anlamak, bugün yakılma ihtimalimiz yok belki
da gelcekti. Kıptî Nikiû piskoposu İoannis 7.y.y.’dan kalma “Vakainame” O gün geldi ve Piskopos Cyrille, şehrin merkezinde şu İncil ayetlerini sesli ama, “elalem” gibi veya “din adına yapılan asılsız yasaklar” gibi sorunları
eserinde bir şekilde okudu: aşarak mümkün olabilir. En azından bunları aşarak “kadın” kimliğinden
fazlasına sahip olarak anlanabilir Hypatia.
Hypatia’nın inancını şöyle anlatır: “Hypatia helenistik bir pagan idi. Her “Kadın sessizliği ve uysallığı öğrenmelidir. Kadının ne ders vermesine ne
zaman büyüye, usturlaba ve müzik enstrümanlarına bağlı kalmıştı. Ayrıca de erkeğin üzerinde yetki sahibi olmasına izin vermeyeceğim. Suskun Hypatia’nın. Ölümünden sonra, Aritmetik üzerine 13 ciltlik bir yorum,
insanları şeytanî hileler ile kandırmıştı.” olacak ve sessiz kalacaktır. Çünkü önce Âdem, sonra Havva yaratılmıştır” Apollonius’un Konik’leri üzerine yorum, Ptolemy’nin “Almagest”i üzerine
Okudu ve dinsiz şeytan Hypatia’nın ölümünü emretti. Din uğruna, bir grup düzenleme, Babası Theon’un yazdığı “Öklid’in Elementleri” adlı eser

Tüm bunlar olurken, Hypatia İskenderiye Kütüphanesi’nde çalışmalarına fanatik Hristiyan, Hypatia evden çıkarken, onu arabasından sürüyerek üzerine düzenleme, “The Astronomical Canon” (Astronominin Kanunları)
devam ediyordu. Özellikle astronomi alanında çok ilerlemişti. Eser indirdiler, taşladılar, derisini yüzdüler kollarını ve bacaklarını vücudundan adlı birçok eserleri günümüze ulaşamadı. Çünkü kilise Hypatia ile beraber
yazmakla kalmıyor, diğer eserleri yorumluyor ve tercüme ediyordu. Hala ayırdılar ve kilisede yaktılar. Artık vakit zifiri karanlık, çağ karanlık çağ İskenderiye Kütüphanesini de yaktı. Bu eserlerin dışında gök cisimlerinin
felsefe ve matematik alanında dersler veriyor, hala kiliseye büyük bir vaktiydi. Hypatia’nın cinayeti hakkında en güvenilir kaynaklardan biri olan sınıflandırılmasında, hidrometrenin bulunmasında, sıvıların yoğunluk
sorun teşkil ediyordu. Socrates Scholasticus’un Historia Ecclesiastica‘sı olayı şöyle anlatır: derecesinin belirlenmesinde ve daha birçok konuda etkili oldu Hypatia.
Hayatımıza da etkili olmalı yaşadıkları. Sadece Hypatia değil birçok
önemli filozofun, matematikçinin eserleri, kütüphane ile beraber tarihe
karıştı. Karanlık çağ başladı. Ve insan ırkı yüzyıllar süren araştırmaları
hiçliğe terk edip kendini birkaç yüzyıl daha geride bıraktı. Hypatia bu
örneklerden biri, ama vahşice öldürülüşünü de düşündüğümüzde,
inanç uğruna, adanmışlık uğruna neler yapılabileceğinin unutulmaması
gereken bir örneği. Bugün Mısır’da Modern İskenderiye Kütüphanesi
bulunuyor. Ama ne eserleri ne tarihi ne de Hypatia’nın ve diğer birçok
filozof ’un ruhunu taşıyor. Bu olayları okumalı ve sormalıyız kendimize
“Kütüphaneler yakılmıyor belki ama acaba artık yakılma ihtiyacı mı
duyulmuyor?” Mehmet Akif’in durumumuza tercüman olan şiirlerinden
biriyle bitirelim:

Geçmişten adam hisse kaparmış... Ne masal şey!
Bir gün, Başpiskopos, İmparator Theodisius, elinde bir haç ve “..Hypatia’nın sık sık Vali Orestus ile görüşmesi Hristiyanların hoşuna Beş bin senelik kıssa yarım hisse mi verdi?
içinde rahiplerin bulunduğu bir kafileyle, İskenderiye’ni göz bebeği, gitmiyordu. Hypatia’nın, Vali Orestus ile Piskopos Cyril’in uzlaşmasını “Tarih’i “tekerrür” diye tarif ediyorlar;
İskenderiye’nin hastanesi ve mirası olan Serapis Tapınağına gitti. Emir engellemeye çalıştığı düşünülüyordu. Böyle düşünen bir grup bağnaz, Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?
verdi ve rahipler içerdekilere haber bile vermeden tapınağı başlarına Peter adındaki çete liderleri ile birlikte Hypatia’nın evinin önünde pusuya
yıktılar. Pek çok tapınak görevlisi, hekim ve sadece ibadet etmek isteyen yattılar ve onu beklemeye başladılar. Hypatia eve geldiğinde ise onu Tarihin tekerrür etmeme duasıyla, kitapla ve inançla kalın…
insanlar, yıkıntının altında can verdi. Hiç hayret verici olamayan bir kaçırıp Caesareum adındaki bir kiliseye götürdükten sonra tamamen
şekilde, buraya bir kilise yaptılar. Güneş batmış, akşam olmuştu.
soydular. Ardından onu taşlayarak öldürdüler. Daha sonra Hypatia’nın
parçalanmış bedenini alıp Cinaron adındaki bir yerde yaktılar. “
Bunun gibi hamlelerle birlikte fanatizm gittikçe yayıldı. Tam bir ortaçağ
dönemi yaşanıyordu artık. Bilimin, felsefenin, astronominin ve Hypatia’nın Bu şekilde işlenir bir klise cinayeti daha. İlginç olansa günümüzde çok
Platoncu Okulu gibi okulların önündeki engeller her geçen gün artıyordu. anılmamasıdır. Bilim için çıktığı yol 45 yaşında yarım bırakılan Hypatia,
Engeller sadece Hypatia, bilim insanları ve bilime karşı değildi elbette. ölümünden sonra birçok sanat eserine konu oldu. 1847 Yılında Fransız
Piskopos Cyrille’nin önünde de büyük bir engel vardı ki; o da Vali Orestusdu. şair Charles Marie René Leconte de Liste kendisi hakkında Hypatie ve ARAŞTIRMA:
Hypatia onu nazikçe reddetse bile onu seviyor ve ona güveniyordu. Bunun Hypatie et Cyrille (1857) adlı eserler verdi. Liste, Hypatia’yı eserlerinde Halime Zehra BAŞAR
sonucunda, valisini seven halkta valisinin güvendiği kadına güveniyordu.
“savunmasız ve güzel” olarak betimledi. 1853 yılında İngiliz yazar Charles
Bu şartlarda pek de savunmasız olmayan Hypatia öldürülemezdi. Halkın Kingsley Hypatia’ya atfen, “Hypatia - or New Foes with an Old Face” isimli
58 | ADİLNÂME / 2019 59 | ADİLNÂME / 2019