Page 63 - Adilname 2019 orjinal

lim adamlarının halk arasındaki deyişle işin ayrık kümeler olarak düşünerek çıkarım E hani adamın sözü yanlışsa haşlayacaklardı?
içinden çıkamadığı durumlar paradoks olarak yapmamızdan doğuyor. Yani tüm köy erkeklerini, Peki yanlış kabul edip haşlarlarsa adam doğruyu
tanımlanmaktadır.
kuantum berbere gidenler ve kendini tıraş edenler olarak söylemiş olmaz mı? Doğruyu söylemişse
Matematik,
PARADOKS fiziği, felsefe, istatistik ve de astronomi ikiye ayırdığımızda, bu köyün erkeklerinden biri kızartılması gerekmez mi? Sonuçta yamyamlar
gibi bilimlerde, araştırmalara bağlı olarak olmasına rağmen berberi iki tarafa da dahil adamı ne kızartabilir ne de haşlayabilirler, öğle
kullanılan mantık önermelerinde kendine yer etmiyoruz. Aslında bu iki kümenin bir kesişim yemeklerinin haddinden fazla zeki çıkmasıyla
bulmaktadır. Modern düzeyde kullanılmakta kümesi var ve berber bu kümenin elemanı. aç kalırlar.
olan paradoksların oranı, bilimin türüne “Berber kendini tıraş etmeyen erkekleri tıraş
göre farklılıklar gösterebilmektedir. Öyle eder” çıkarımı bu kesişim kümesi sayesinde Bir avukat eğitimi için bir kursa katılır ve kurs
ki, fizik biliminde yapılan mikro düzeydeki etkisiz kılınıyor. Kafa karıştıran ve paradoks ücretini ilk davasını kazandığında ödeyeceğini
incelemelerde paradoksların kullanılma oranı yaratan şaşırtmaca da aslında bu yanlış çıkarım söyler. Kurs şirketi hep kaybedeceği davaları
çok daha fazladır. yüzünden. alan avukatı mahkemeye verir. Mahkeme
avukatın davayı kaybetse de kazansa da parayı
Elektromanyetik dalgaların parçacık özellikleri YAMYAM PARADOKSU ödemek zorunda kalacağını düşünür. Avukatın
bulunmaktadır. Modern fizikteki hem bu fikri ise tam tersi yöndedir.
dalgaların parçacık özellikleri, hem de Pek çok versiyonu olan bu paradoksu, yamyam
parçacıkların dalga özellikleri göstermesi SIRA SİZDE PARADOKSLARI
gibi durumlarda paradoks kavramına senaryosu üzerinden inceleyelim. Hikaye şu
şekilde: Yamyamlar yakaladıkları adamı
başvurulmaktadır. Günümüzde geleceğin en afiyetle yiyecektir, ama acaba haşlasalar mı
önemli bilimleri arasında gösterilmekte olan daha tatlı olur yoksa kızartsalar mı? Adam OK PARADOKSU
astronomi biliminde, uzay-zaman ilişkisinde de lezzetlidir, karar veremezler. Dolaylı yoldan
paradokslar kullanılmaktadır. Havaya bir ok attığınızı düşünün. Bu ok size
avlarına danışırlar; adamın kendilerine bir şey hareket ediyormuş gibi gelebilir, sebebi x süre
söylemesini isteyeceklerdir, eğer doğru bir şey içinde y kadar mesafe gitmesidir. x’i küçük
BERBER PARADOKSU söylerse kızartılacak, yanlış bir şey söylerse aralıklara bölün, birer saniye mesela, o zaman
Berber Paradoksunun ilk kez Bertrand Russel haşlanacaktır. Ama zavallı aç yamyamların öğle diyebilirsiniz ki birinci saniye boyunca ok
(uçan, küçük, kutsal çaydanlık dersem eminim yemeği akıllıdır ve hayatta şu kadar gitti, 2. saniyede şu kadar,
tanırsınız) tarafından anlatıldığı bilinse de, kalmak istemektedir; bunları topladım y’yi verdi. Zaman
Russel bu paradoksu başka birinden öğrendiğini “beni haşlayacaksınız” aralıklarını daha da küçültelim,
söylemiştir. Bir köyde cevabını verir. Böylece hatta öyle küçük olsunlar ki,
yalnızca bir erkek berberi vardır ve bu durumda, yenmekten kurtulur. bir daha bölünemesinler,
bir erkek iki şekilde tıraş olabilir: Kendi kendini Adamın verdiği buna “an” diyelim. Şimdi
tıraş eder veya berber tarafından tıraş edilir. yanıt gerçekten bakalım bu ok “an”
Yani berber kendini tıraş etmeyen erkekleri tıraş zekicedir. sürede ne kadar
eder. Berber kel olmayan bir erkektir ve berber
ündelik hayat içerisinde, insanoğlu sürekli lerine ters düşmesi bir paradokstur. Yine yapısı olarak gösterilmektedir. Paradoks mesafe gider? Hiç
bir şeyler öğrenmektedir. Bu öğrenmeler, herhangi bir ifadenin veya ön görünün, eyleme kelimesi de, Yunancada ‘paradoxus haricinde kimse kendinden başkasını tıraş gitmez. (Okun
Gbilgi türlerinin değişik türleri içerisinde geçmesiyle öngörülenin tam tersi sonuçlar kelimesinden gelir. Bu kelime Yunancada karşıt etmemektedir. Bu durumda paradoksumuzun fotoğrafını
olabileceği gibi, sadece tek bir bilgi türü vermesi de paradoks olarak yorumlanmaktadır. manasına gelmektedir. Paradoks kavramı, sorusu şöyledir: Berberi kim tıraş edecek? çektiğinizi
içerisinde de şekillenebilmektedir. Öğrenilen Bu noktada, mantıklı gelen ifade eyleme geçince tarihsel süreç içerisinde özellikle de 17. Elbette berber de tıraş olmalı, değil mi? Ancak
veya zaten zihinde var olan bilgiler, genel istenilenin dışında mantıksız sonuçlar vererek, Yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanmıştır. kendi kendini tıraş edenleri tıraş etmediğine
anlamda insan mantığına uygun bir şekilde mantığın dışına çıkması bu ifadenin paradoks Avrupalı düşünürler ve Hıristiyan rahipler, göre kendini tıraş edemez. Berbere de
şekillenmektedir. olarak adlandırılmasına neden olmaktadır. kavramın dünya coğrafyasına yayılmasında gidemez çünkü berbere gidenler kendilerini
Bu tür gelişen paradokslara ise Türkçede aracı konumunda bulunulmuşlardır. Türkçedeki tıraş etmiyor. Aslında bu, başta yaptığım
Paradoks kavramı da, tam da bu noktada devreye ‘absürt” olarak değerlendirilmektedir. Paradoks anlamı karşıtlık ve tezatlık olan paradoks şaşırtmacadan kaynaklanan bir yalancı
giren bir kavramdır. İnsan zihninde var olan ve kavramı daha değişik durumlarda da kendini hakkında birçok tanım yapılırken, yakın geçmişe paradoks. İsterseniz bu şaşırtmacayı
de doğruluğuna kesin olarak inanılan bilgilerin gösterebilmektedir. İnsanlar doğumdan itibaren kadar, kabul görmüş tez veya düşüncelerin bulmayı deneyebilirsiniz, kolaycılar
ya da ifadelerin, kendi içerisinde çelişkili olması bazı bilgilere inanırlar ve bu bilgiler insan yanlışlığını kanıtlamak için geliştirilen antitez için çözüm aşağıda.
ve insan mantığının sınırlarına ters düşmesi düşüncesinin temel dağarcığını oluşturur. Bu tür veya ifade olarak değerlendirilmiştir. Fakat Paradoks, en başta kendini
paradoks olarak adlandırılmaktadır. Paradoks inanışlara aykırı düşünceler de yine paradoks günümüz felsefesinde paradoks kavramı tıraş edenler ve berbere
kavramı, sadece bu şekilde tanımlanamayarak kavramı içerisinde incelenebilmektedir. çok daha fazla genişletilerek oldukça farklı gidenler kümelerini
çok daha değişik türde de tanımlanabilmektedir. tanımları yapılmıştır. Felsefe dışında paradoks
Kavramın Türkçedeki anlamı ise, çatışkı veya Günümüzdeki çoğu bilim dalının adı, Eski kelimesi, modern gelişmiş bilim dünyasında da
çelişki şeklindedir. Doğruluğuna inanılan Yunancaya dayanmaktadır. Bunun nedeni ise, oldukça sık bir şekilde kullanılmaktadır. Bilim
herhangi bir ifadenin ya da bilginin insan sezgi- Eski Yunan Medeniyetinin bilimdeki ilerlemiş adamlarının yapmış olduğu araştırmalarda, bi-
60 | ADİLNÂME / 2019
61| ADİLNÂME / 2019