Page 117 - Кыргызстан тарыхы 11 - кл
P. 117
каруучулар да кирген. Жетекчилердин профессиялык деңгээ-
конкреттүү сунуштарды айткан. Мындан тышкары В. И. Ле- линин төмөндүгүнө байланыштуу башкаруу обу жок буйрукчул
нин өзүнүн жакын соратниктерине мүнөздөмө берген. И. В. Ста- мүнөздө жүргүзүлө баштаган. Мисалы, агрардык чөйрөдө жерди
линди партиянын Борбордук Комитетинин Генералдык секре-
качан айдоо, себүү же жыйноо боюнча дыйкандарга жогортон
тарлыгынан четтетүүнү, партия менен өкмөткө коллективдүү
көрсөтмөлөр берилип, дайынсыз талаптар коюлган.
жетекчиликти орнотууну сунуш кылган. Партиянын биримди-
гин сактоо үчүн партиянын ич ара фракцияларга бөлүнүшүнө
Массалык жаза- Өлкөнү индустриялаштыруу саясатынын
тыюу салынган. Натыйжада партияны жараксыз элементтер-
лоонун жүрүшүндө күчөгөн талаш-тартыштардын жү-
ден массалык түрдө тазалоого жол ачылган. В. И. Лениндин
башталышы рүшүндө сталиндик-бухариндик блок «солчул
мамлекетти коллективдүү башкаруу жөнүндөгү сунуштарын жана жүрүшү оппозиция» деп аталган троцкийлик-зи-новьев-
И. В. Сталин жана анын жакын чөйрөсү тарабынан эске алын- дик топту жеңип чы гат. Ушундан кийин
бай, В. И. Ленин өлгөндөн кийин таптакыр унутулган. партияны «троцкийчилерден» тазалоо боюнча кеңири компа-
Ж аңы экономикалык саясат кийинки мезгилде олку-солку ния башталган.
иштей баштаган. Саясатта болсо коомдогу көп кырдуу социал-
Беш жылдык планды түзүү жана айыл чарбасын коллектив-
дык кызыкчылыктар менен большевиктердин тоталитардык
дештирүү боюнча жүргөн идеялык күрөштө «оңчул оппозиция»
бийлигинин ортосунда карама-каршылык күчөгөн. Натыйжада деп аталган Бухариндин блогу талкаланып, алар куугунтукка
партиянын ичинде фракциялык күрөш күч алып, Сталин, Троц-
алынат. Буга чейин Совет өкмөтү кулактарды чектөө саясатын
кий, Зиновьев ж. б. ортосунда бийлик үчүн күрөш күчөгөн.
жүргүзүп келген. 1929-ж. 27-декабрда Сталин «Кулактарды тап
Сырттан келүүчү капиталдын токтошу, жаңы экономикалык катары жоюу» ураанын жарыялаган. Ушундан кийин өлкөдө
саясаттын алсырай башташы, өлкөнүн экономикасынын бар- дыйкандардын бир бөлүгүнө карата массалык репрессия баш-
дык тармактарынын өнүгүшүн начарлаткан. Экономиканы кант- талган.
кенде көтөрүүгө болот деген маселенин тегерегинде партиянын
Директивалык документтерге ылайык туташ коллектив-
ичинде күрөш ого бетер күчөгөн. Натыйжада башкаруунун ад-
дештирүү жүргүзүлгөн райондордо кулакка тартуулар 3-5 про-
министрациялык-буйрукчул, репрессиялык ыкмалары күчөйт. центтен ашпашы керек эле. Чындыгында көчмөн кыргыздар
Бул жаңы экономикалык саясаттын өнүгүшүнө тоскоолдук кыл-
жащаган райондордо мынча сандагы кулактар болгон эмес. Са-
ган. Болыпевиктер экономикалык кризистен чыгуу үчүн ры-
лык эсеби боюна 1928-1929-жж. 3406 гана кулак чарбасы бол-
нок экономикасына негизделген жаңы экономикалык саясатты
гон. Алардын көбү кийинки жылдары жакырданып калган эле.
токтотуп, пландуу экономикага өтүүнү биротоло тандаган. Коом- Бирок берилген тапшырманы аткаруу жана ашыкча аткаруу
дун өнүгүшү жалпы пландоого өтүп, биринчи беш жылдык үчүн жергиликтүү бийлик органдары фактыларды. бурмалашып,
(1928-1932-жж.) план иштелип чыккан. Экономикалык кри-
дыйкандардын 10 процентин кулакка тартышкан. Натыйжада,
зистин, финансылык кыйынчылыктардын шартында өлкөнү
орто дыйкандардын көпчүлүгү, айрым учурларда кедей-дыйкан-
индустриялаштыруу чарбалык жетекчиликтин администрация-
дар да кулакка тартылган. Кулакка тартууну жергиликтүү парт-
лык ыкмаларга өтүшүн тездеткен. комдун секретарынан, айылдык советтин мүчөсүнөн жана ми-
ВКП(б) БКнын 1930-ж. марттагы токтомуна ылайык өлкөдө лиция кызматкеринен турган «үчтүктөр» эле өз билгениндей
советтик, кооперативдик, чарбалык жана коомдук уюмдардын
чечип койгон. Кулакка тартылгандардын айрымдары сот жоо-
жетекчилигине коомдун төмөнкү социалдык катмарларынын
буна тартылган. Бир бөлүгү алыскы, дагы бирөөлөрү жакынкы
өкүлдөрүн тартуу компаниясы башталат. 1931-1932-жж. Кыр- аймактарга кубаланган. Алар там-ташынан, байлыгынан, шай-
гызстанда эле 1023 адам төмөнкү социалдык катмарлардан же- лоо укуктарынан ажыраган. Алыска көчүрүлгөн кулактардын
текчи кызматтарга көтөрүлгөн. Алардын 710 кедей-кембагал-
үй-бүлөлөрү көп азаптарды башынан өткөргөн, кыргынга учура-
дардан чыккан кыргыздар эле. Карапайым калктын өкүлдөрүн
ган. Кулак чарбаларынын колхоздорго киришине тыюу салган
жетекчиликке тартуу, албетте прогрессивдүү көрүнүш болгон.
чечим алардын абалын оордоткон. Ысык-Көл, Нарын, Ат-Башы,
Элдин коомдук активдүүлүгү, жалпы билим деңгээли, мадания- Балыкчы райондорунда дыйкандардын нааразычылыктары ку-
ты өскөн, улуттук жетекчи адистердин отряды калыптанган. ралдуу көтөрүлүшкө чейин жеткен. Кыргызстандын түштүгүндө
Бирок бул компаниянын жүрүшүндө бийликке эч кандай жөн- да куралдуу кагылышуулар болгон. Бул көтөрүлүштөрдүн Совет
www.trk.kg
дөмсүз, билимсиз, ач айкырык, куру сүрөөн менен иштеген баш-
117
