Page 29 - 10_niigem_sudlal_Neat

БҮЛЭГ
СОЁЛ
2

Соёлын тухай ойлголт. Õүн оюун ухааныхаа тусаар олон çүйлийг хийж
бүтээж, тэр хэмжээгээрээ амьдралын нөхцлөө өөрчилсөөр иржээ. Äомог, үлгэр,
урлаг, øинжлэх ухаан, сансрын хөлөг, компьютåр гэх мэтээр хүний бүтээсэн
çүйлсийг тоочоод ч барøгүй юм. Õүмүүсийн бүтээсэн бүхэнд мэдлэг ур ухаан,
турøлага, итгэл үнэмøил, аж төрөх ёс нь хуримтлагдан øингэж үлддэг. Õүн домог
үлгэр, øаøин, øинжлэх ухаан, тåхник тåхнологи гэх мэт үнэт çүйлсийг бүтээхээс
гадна байгалийн юмс үçэгдэлд ч тодорхой утга øингээн, бэлгэдэн øүтсээр
иржээ. Уул овоо тахих, øүтлэгт гаçар нутаг, байгаль орчинтой холбоотой хорио
цээрийн ёс гээд ийм бэлгэдэл, øүтлэгийн жиøээ олон бий. Бид хөгжим сонсох,
øүлэг яруу найраг унøих, суут эрдэмтдийн үçэл баримтлал, нээлтийг судлах,
дэлхийн øилдэг жүжигчдийн тоглолтыг үçэх гэх мэтээр соёлын үçэгдэлтэй цаг
ямагт харьцаж, бас суралцаж байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хүний сурах ёстой çүйлс
хүнд өөрт нь байдаггүй, харин орøин буй соёлд нь байдаг. Аливаа нийгэмд
øаøин, урлаг, øинжлэх ухаан гэх мэт соёлыг эçэмøүүлэх, хөгжүүлэх үүрэг
бүхий олон институт бий.

Соёлын тухай ойлголт нь нийгмийн тухай мэдлэгийн хүрээнд хамгийн суурь
øинжтэй, бас өргөн хүрээтэй ойлголт юм.

Õүмүүсийн дунд сэтгэлгээний соёл, биå бялдрын соёл, харилцааны соёл,
хотын соёл, экологийн соёл гэх мэт ойлголтуудыг хэрэглэх нь түгээмэл байдаг.
Үүнээс гадна соёлтой хооллох, соёлд суралцах, соёлч байх гэх мэтээр ярих
тохиолдол ч байдаг. Эдгээрээс үçэхэд соёл нь өдөр тутмын хэрэглээнд юуг çөв,
çохистой гэж үçэх талаарх үнэлэмж, хэм хэмжээг илтгэдэг гэдэг нь харагдаж
байна.
Соёл судлалын ухааны үндсэн судлагдахуун болох “соёл” хэмээх үçэгдлийн
талаарх тодорхойлолт тоо хагас мянгад хүрч, судалгааны олон тооны хандлага,
чиглэл бий болжээ.
Соёл нь дараах онцлог øинжтэй юм. Үүнд:

• Соёл бүтээх болон эçэмøих явдал бол ямар нэг ид øидийн хүчний илрэл
биø, харин хүмүүс хамтын амьдралынхаа явцад тодорхой хэрэгцээний
дагуу бүтээдэг.
• Соёл нь хүний амьдралын бүх талыг хамарсан өргөн хүрээтэй үçэгдэл юм.
Õүн бол соёлын бүтээгдэхүүн. Õүн нийгэмøинэ гэдэг нь соёлд хуримтлагдсан
жиøиг çагварыг өөриймøүүлж буй хэрэг юм.

Соёл (culture) гэдэг үг colere гэсэн латин үгнээс Соёл судлал нь ÕÕ
гаралтай бөгөөд “соёолуулан боловсруулах, çууны эхэн үåд биå
хөрс боловсруулах” гэсэн утгатай. Энэ ойлголт даасан øинжлэх ухаан
хөгжсөөр оюуны болон матåриаллаг үнэт болж хөгжжээ.
çүйлсийг тэмдэглэх утгатай болжээ.

29