Page 40 - 10_niigem_sudlal_Neat

БҮЛЭГ
2 СОЁЛ

• Ìонгол улсын Үндэсний аюулгүй байдлын тухай хуульд “Ìонголын түүх,
соёл бол үндэсний аюулгүй байдлын дархлаа мөн” гэж çаажээ. Ìонгол
улсын Соёлын тухай хуульд “Соёлын үнэт çүйл гэдэгт гоо сайхны үçэл
баримтлал, эх хэл, бичиг үсэг, аман аялгуу, уламжлалт тåхнологи, гаçар
усны нэр, çан çанøил, бэлгэ тэмдэг, ардын аман çохиол, ном судар øастир,
ургийн бичиг, им, тамга, хадны çураг, бичээс, гар урлал, урлагийн бүх
төрлийн болон соёл судлалын бүтээл, судалгааны арга барил хамаарна”
гэж çаажээ.
• Ìонголын олон үндэстэн ястны хэл, аялгуу, аман болон бичгийн соёл, ёс
çанøил, øаøин øүтлэг, дуу хөгжим, бүжиг, тэдгээрийг гүйцэтгэх арга барил,
байгалийн тогтоц, архåологийн дурсгалт гаçар, соёлын үнэт çүйлсийг
хадгалж хамгаалах, бүтээх, эçэмøих, аøиглах, түгээн дэлгэрүүлэх, нийтийн
хүртээл болгохтой холбоотой бүхий л үйл ажиллагаа нь өөр өөрийн өнгө
төрхөөр “монгол” хэмээх соёлыг илэрхийлдэг. Жиøээ нь, урц, гэрээ хэрхэн
барих, гэр бүл болох, хурим найр хийх, орøуулгын çан үйл хийх, цаа
сэтэрлэх, ан авд мордох гээд өвөрмөц ёс çанøил бүхий цаатан соёл бол
монгол төдийгүй дэлхийн соёлын гайхамøигт өв мөн.
Äээр дурдсан үнэт çүйлс нь монгол соёлыг нэгтгэж буй хүчин çүйлс ажээ. Бас
эдгээр үнэт çүйлс нь монгол соёлыг дэлхийн өв соёлын томоохон төлөөлөл
болгож байдаг. Äэлхийн өвд дахин үл давтагдах үнэт çүйлсээ бүртгүүлснээрээ
бид эдгээр өвийг хадгалах, хойч үåдээ өвлүүлэн үлдээх томоохон үүргийг
хүлээж байна гэсэн үг юм.

Түүх, соёл, амьдрал ахуйн хувьд биå биåтэйгээ ойр төрөл, нэгэн угсаа гаралтай
хүмүүсийг угсаатан гэнэ.

Үндэсний соёл гэдэг Угсаатны хамгийн Угсаатны çүй этнографи
ойлголтоор тухайн бага нэгж нь овог, /орос хэлэнд/, ethnology
улс үндэсний нийтийн хоёр дахь нь ястан /англи хэлэнд./ гэдэг нь
хүртээл болсон итгэл юм. Ястан нь нийтлэг хүн ардыг судлах ухаан
үнэмøил, çан байдлын аялга, çан çанøил, гэсэн утга илэрхийлдэг.
хэв маяг, үнэлэмж сэтгэл çүй, аж ахуй, Угсаатны çүйн судалгаа нь
болон институтуудын нутаг дэвсгэр бүхий орон нутгийн ард түмний
нэгдлийг илэрхийлдэг. овгуудын нэгдэл юм. соёлыг гаçар дээр нь
судалдгаараа онцлогтой.

Ìонгол дахь угсаатны çүйн үүсэл хөгжил манай улсын ууган угсаатны çүйч,
нэрт эрдэмтэн Сандагсүрэнгийн Бадамхатаны нэртэй яах аргагүй холбоотой.
Ìонголын олон угсаатны соёлыг ямар аргаар судлах ажлыг эхлүүлж
“Этнологийн судалгаа хийх арга барилын тухай”, “Õөвсгөлийн цаатан ардын аж
ахуй, байдлын тойм” çэрэг олон арван çохиол, нийтлэл бичжээ. С.Бадамхатаны
удирдлагаар Ìонгол улсын угсаатны çүйн 3 боть суурь бүтээл хэвлэгдсэн нь
эдүгээ Ìонголын угсаатны çүйн сонгодог суурь судалгааны өв болсоор байна.
Тухайн нийгмийн гиøүүдийн дийлэнхэд нь çонхилж буй
Çонхилогч соёл
амьдрах çан үйл, үйлдлийн çагварыг тодорхойлогч соёл
Çонхилогч соёлоос бага çэргийн ялгаатай боловч түүнтэй
Äэд соёл
нийцэж байдаг соёл
Бүдүүвч 2.3. Үндэсний соёлыг ангилах гол øалгуур юу вэ?
40