Page 37 - Nefes8TÜMÜ_Neat

ocaklarda kabaca şekil verilir. Taş ustasının ince işçilikle yapacağı kabartmalar için alanlar belirlenir ve
nakledilecek yere bu şekilde taşınır (Şekil 11).

korudu (Burford 1960; Dodge 1988). Antik Romalılar mü-
kemmel bir yol sistemi inşa ettiler ve bu sistem, öncelikle
askeri ve idari amaçlar için bir uzun mesafeli yol ağı içe-
riyordu, ancak yine de ticari ulaşıma da hizmet ediyordu
(Berechman 2003). Waelkens (1982), sütunlu lahitlerin
Şekil 11. Aphrodisias'ta kısmen tamamlanmış bir çelenkli lahitin kısa kenarı.
Dokimeion'dan Anadolu'nun kuzey, batı ve güney kıyı-
larına giden yollar boyunca dağıldığını belirtmiştir. Kara
Şekil 9. İscehisar mermer ocağında antik işletmelerden kalan terkedilmiş ve müzede sergilenen mermer Mermer ocak işletmeciliği pahalı bir işti ve taşıma maliyetleri bazen taş ocakçılığı maliyetlerinden çok
Şekil 9. İscehisar mermer ocağında antik işletmelerden kalan terkedilmiş

ürünleri (©Foto: M. Y. Çelik). yoluyla taşımacılık blok boyutu ve coğrafi şartlara göre
Şekil 9. İscehisar mermer ocağında antik işletmelerden kalan terkedilmiş ve müzede sergilenen mermer
ve müzede sergilenen mermer ürünleri (©Foto: M. Y. Çelik).
ürünleri (©Foto: M. Y. Çelik). daha fazlaydı ve bu durum Roma döneminde de geçerliliğini korudu (Burford 1960; Dodge 1988). Antik
farklılık göstermektedir. Kara yolu taşımacılığının başarısı
Romalılar mükemmel bir yol sistemi inşa ettiler ve bu sistem, öncelikle askeri ve idari amaçlar için bir
Roma yol sistemine bağlıdır. Eski antik metinlerde mimar
uzun mesafeli yol ağı içeriyordu, ancak yine de ticari ulaşıma da hizmet ediyordu (Berechman 2003).
Vitrivius (MÖ 80-70 - MÖ 15) mermer sütun ve blokların
Waelkens (1982), sütunlu lahitlerin Dokimeion'dan Anadolu'nun kuzey, batı ve güney kıyılarına giden
karayolu taşımacılığı kızakla, yuvarlak kütükler üzerinde
yollar boyunca dağıldığını belirtmiştir. Kara yoluyla taşımacılık blok boyutu ve coğrafi şartlara göre
kaydırarak, ahşap tekerlek içinde ve arabayla taşıma şek-
farklılık göstermektedir. Kara yolu taşımacılığının başarısı Roma yol sistemine bağlıdır. Eski antik
linde yapıldığını belirtmektedir (Şekil 12).
metinlerde mimar Vitrivius (MÖ 80-70 - MÖ 15) mermer sütun ve blokların karayolu taşımacılığı
Afyon menekşe (Pavonazzetto) mermeri, MÖ 1. ile MS
kızakla, yuvarlak kütükler üzerinde kaydırarak, ahşap tekerlek içinde ve arabayla taşıma şeklinde
6. yüzyıl arasında büyük miktarlarda çıkarılmış, sütun,
yapıldığını belirtmektedir (Şekil 12).
arşitrav ve döşeme-kaplama malzemesi gibi mimari ele-

Şekil 10. Şile açıklarında bir gemi batığından çıkarılan yarı işlenmiş zırhlı bir imparator heykelinin

görünümü ve dönüşecebileceği temsili bir imparator heykeli (Arkeoloji Dünyası, 2022).
Şekil 10. Şile açıklarında bir gemi batığından çıkarılan yarı işlenmiş zırhlı bir imparator heykelinin
Şekil 10. Şile açıklarında bir gemi batığından
görünümü ve dönüşecebileceği temsili bir imparator heykeli (Arkeoloji Dünyası, 2022).
çıkarılan yarı işlenmiş zırhlı bir imparator
3.3. Mermerlerin Kullanılacağı Yere Taşınması
3.3. Mermerlerin Kullanılacağı Yere Taşınması
heykelinin görünümü ve dönüşecebileceği
Mermerin ocaktan çıkarılmasından itibaren depolama veya yükleme sahasına taşınmasında ulaşım

temsili bir imparator heykeli (Arkeoloji
yolları için belirli bir standart modelin geliştirilmiş olduğunu söylemek güçtür. Ulaşım yolları: da ulaşım
Mermerin ocaktan çıkarılmasından itibaren depolama veya yükleme sahasına taşınmasın
Dünyası, 2022).
•
yolları için belirli bir standart modelin geliştirilmiş olduğunu söylemek güçtür. Ulaşım yolları:
Taşınacak blok boyut ve ağırlığına,
Kullanılan taşıma aracına,
Taşınacak blok boyut ve ağırlığına,
• •
3.3. Mermerlerin Kullanılacağı Yere Taşınması
Bölgenin iklim şartlarına,
• •
Kullanılan taşıma aracına,
Bölgenin iklim şartlarına,
• • Toprağın yapısına,
Mermerin ocaktan çıkarılmasından itibaren depolama
Toprağın yapısına,
Arazinin eğimine,
• •
• •
Bölgesel olarak kazanılmış tecrübelere bağlı olarak değişir.
Arazinin eğimine,
•
veya yükleme sahasına taşınmasında ulaşım yolları için
Bölgesel olarak kazanılmış tecrübelere bağlı olarak değişir.
Taşıma işleminin yapılacağı yere göre taşıma araçları karayolu ve suyolu (nehir-deniz) olarak 2 guruba

belirli bir standart modelin geliştirilmiş olduğunu söyle-
ayrılmaktadır. Burada en önemli unsur, taşıma mesafesi şartların zorluğundan dolayı az miktarda emekle
Taşıma işleminin yapılacağı yere göre taşıma araçları karayolu ve suyolu (nehir-deniz) olarak 2 guruba
ayrılmaktadır. Burada en önemli unsur, taşıma mesafesi şartların zorluğundan dolayı az miktarda emekle Şekil 12. Karayolu ile mermer blok taşıma yöntemleri.
taşımanın gerçekleşmesidir. Büyük boyutlu bloklar taşınmadan önce kabaca en son haline yakın bir şekil Şekil 12. Karayolu ile mermer blok taşıma yöntemleri
mek güçtür. Ulaşım yolları:
verilerek taşınır. Böylelikle fazla ağırlıkların taşınmasından kaçınılmış olur. Örneğin bağımsız lahitlere
taşımanın gerçekleşmesidir. Büyük boyutlu bloklar taşınmadan önce kabaca en son haline yakın bir şekil
Taşınacak blok boyut ve ağırlığına,
• verilerek taşınır. Böylelikle fazla ağırlıkların taşınmasından kaçınılmış olur. Örneğin bağımsız lahitlere
Afyon menekşe (Pavonazzetto) mermeri, MÖ 1. ile MS 6. yüzyıl arasında büyük miktarlarda çıkarılmış,
• Kullanılan taşıma aracına, 7 manlar, dönemin Akdeniz şehirlerine geniş çapta ihraç
7 edilmiştir. Dokimeion (İscehisar) ocaklarından çıkarılan elemanlar, dönemin Akdeniz şehirlerine
sütun, arşitrav ve döşeme-kaplama malzemesi gibi mimari
• Bölgenin iklim şartlarına,
mermerler, muhtemelen Synnada (modern Şuhut), Apa-
• Toprağın yapısına, geniş çapta ihraç edilmiştir. Dokimeion (İscehisar) ocaklarından çıkarılan mermerler, muhtemelen
Synnada (modern Şuhut), Apameia (modern Dinar) ve
• Arazinin eğimine, meia (modern Dinar) ve Laodiceia (Denizli) yolu ile kara-Laodiceia (Denizli) yolu ile karadan ve
Maeander'den (Menderes nehri) aşağıya Tralles'e ve sonra
dan ve Maeander'den (Menderes nehri) aşağıya Tralles'e Efes limanına nehir yoluyla getirilmiştir
• Bölgesel olarak kazanılmış tecrübelere bağlı olarak (Şekil 13) (Çelik, 2003). Roma döneminde Dokimeion ocağında üretilen bu eserler Yunanistan, Suriye
değişir. ve sonra Efes limanına nehir yoluyla getirilmiştir (Şekil
ve İtalya gibi ülkelerdeki birçok şehirde çeşitli anıtsal yapılarda görülmektedir (Herrmann ve Tykot,
Taşıma işleminin yapılacağı yere göre taşıma araçları ka- 13) (Çelik, 2003). Roma döneminde Dokimeion ocağında
2009; Çelik ve Sert, 2021). Afyon menekşe (Pavonazzetto) mermeri sadece Roma'ya, Ostia'ya ve Kuzey
rayolu ve suyolu (nehir-deniz) olarak 2 guruba ayrılmak- üretilen bu eserler Yunanistan, Suriye ve İtalya gibi ülke-
Afrika kıyılarındaki büyük şehirlere değil, aynı zamanda İspanya'nın güneyine ve güney İngiltere'ye de
tadır. Burada en önemli unsur, taşıma mesafesi şartların lerdeki birçok şehirde çeşitli anıtsal yapılarda görülmek-
getirilmiştir (Şekil 14) (Dodge, 1988). Antik dünyada, çok uzaklarda bulunan taş ocaklarından üretilen
zorluğundan dolayı az miktarda emekle taşımanın ger- tedir (Herrmann ve Tykot, 2009; Çelik ve Sert, 2021). Af-
çekleşmesidir. Büyük boyutlu bloklar taşınmadan önce yon menekşe (Pavonazzetto) mermeri sadece Roma'ya, 8
ocaklarda kabaca şekil verilir. Taş ustasının ince işçilikle yapacağı kabartmalar için alanlar belirlenir ve
kabaca en son haline yakın bir şekil verilerek taşınır. Böy- Ostia'ya ve Kuzey Afrika kıyılarındaki büyük şehirlere de-

nakledilecek yere bu şekilde taşınır (Şekil 11).
lelikle fazla ağırlıkların taşınmasından kaçınılmış olur. Ör- ğil, aynı zamanda İspanya'nın güneyine ve güney İngilte-

neğin bağımsız lahitlere ocaklarda kabaca şekil verilir. Taş re'ye de getirilmiştir (Şekil 14) (Dodge, 1988). Antik dün-
yada, çok uzaklarda bulunan taş ocaklarından üretilen
mermerlerin nakliyesi gemi taşımacılığına dayanıyordu.
Afyon menekşe (Pavonazzetto) mermerinin Anadolu'dan
tüm Akdeniz bölgesine ihracatını belgeleyen en önemli
kanıt, çeşitli kıyılarda tespit edilen taş kargoları ile birlikte
batmış olan gemilerdir. Bu batıkların en önemlilerinden
birisi Crotone (İtalya) yakınlarındaki Capo Colonna'nın
mermerlerin nakliyesi gemi taşımacılığına dayanıyordu. Afyon menekşe (Pavonazzetto) mermerinin
Anadolu'dan tüm Akdeniz bölgesine ihracatını belgeleyen en önemli kanıt, çeşitli kıyılarda tespit edilen
2 km güneyinde Punta Scifo'da tespit edilmiştir (Rice,
taş kargoları ile birlikte batmış olan gemilerdir. Bu batıkların en önemlilerinden birisi Crotone (İtalya)
2016).
yakınlarındaki Capo Colonna'nın 2 km güneyinde Punta Scifo'da tespit edilmiştir (Rice, 2016).

Şekil 11. Aphrodisias'ta kısmen tamamlanmış bir çelenkli lahitin kısa
kenarı.
ustasının ince işçilikle yapacağı kabartmalar için alanlar
belirlenir ve nakledilecek yere bu şekilde taşınır (Şekil 11).
Şekil 11. Aphrodisias'ta kısmen tamamlanmış bir çelenkli lahitin kısa kenarı.

Mermer ocak işletmeciliği pahalı bir işti ve taşıma ma-
Mermer ocak işletmeciliği pahalı bir işti ve taşıma maliyetleri bazen taş ocakçılığı maliyetlerinden çok
liyetleri bazen taş ocakçılığı maliyetlerinden çok daha
daha fazlaydı ve bu durum Roma döneminde de geçerliliğini korudu (Burford 1960; Dodge 1988). Antik
Şekil 13. Mermerlerin Dokimeion (İscehisar) ocaklarından Efes limanına ulaşım
fazlaydı ve bu durum Roma döneminde de geçerliliğini Şekil 13. Mermerlerin Dokimeion (İscehisar) ocaklarından Efes limanına ulaşım yolu (Åhlfeldt (2020)’
den düzenlenmiştir).
Romalılar mükemmel bir yol sistemi inşa ettiler ve bu sistem, öncelikle askeri ve idari amaçlar için bir
yolu (Åhlfeldt (2020)’ den düzenlenmiştir).

uzun mesafeli yol ağı içeriyordu, ancak yine de ticari ulaşıma da hizmet ediyordu (Berechman 2003).
NEFES
Waelkens (1982), sütunlu lahitlerin Dokimeion'dan Anadolu'nun kuzey, batı ve güney kıyılarına giden LİK 37
SAYI 08-2023
yollar boyunca dağıldığını belirtmiştir. Kara yoluyla taşımacılık blok boyutu ve coğrafi şartlara göre
farklılık göstermektedir. Kara yolu taşımacılığının başarısı Roma yol sistemine bağlıdır. Eski antik
e-Nefes8.indd 37
6.06.2023 00:03:14
e-Nefes8.indd 37 metinlerde mimar Vitrivius (MÖ 80-70 - MÖ 15) mermer sütun ve blokların karayolu taşımacılığı 6.06.2023 00:03:14
kızakla, yuvarlak kütükler üzerinde kaydırarak, ahşap tekerlek içinde ve arabayla taşıma şeklinde
yapıldığını belirtmektedir (Şekil 12).

Şekil 14. Roma döneminde Dokimeion (İscehisar) ocağından Pavonazzetto mermerinin dağıtım yerleri
(Dodge, 1988; Çelik ve Sert, 2020).

3.4. Mermerlerin Yerinde Nihai İşlenmesi ve Kullanımı

Antik çağ mimarisinde mermerler anıtsal yapı ve binalarda temel, duvar, döşeme, kemer, lento, sütun,
tonoz gibi bölümlerinde kullanılmıştır. Ocaklardan yarı işlenmiş olarak sevk edilen blok, sütun gibi
mimari elemanlar kullanılacağı alanda taş ustaları tarafından tamamlanarak yerine yerleştirilirdi.
Blokların daha yukarılara kaldırılarak yerine yerleştirilmesinde kaldıraçlar kullanılmıştır. Blokların
kaldırılmasında daha statik olması için bloklarda bazı oyuk veya mahmuzlar kazınırdı. Bu oyuklar
Şekil 12. Karayolu ile mermer blok taşıma yöntemleri. genellikle U şeklinde malzemenin görülmeyecek yüzeyine oyulurdu (Şekil 15)

Afyon menekşe (Pavonazzetto) mermeri, MÖ 1. ile MS 6. yüzyıl arasında büyük miktarlarda çıkarılmış,
sütun, arşitrav ve döşeme-kaplama malzemesi gibi mimari elemanlar, dönemin Akdeniz şehirlerine
geniş çapta ihraç edilmiştir. Dokimeion (İscehisar) ocaklarından çıkarılan mermerler, muhtemelen
Synnada (modern Şuhut), Apameia (modern Dinar) ve Laodiceia (Denizli) yolu ile karadan ve 9
Maeander'den (Menderes nehri) aşağıya Tralles'e ve sonra Efes limanına nehir yoluyla getirilmiştir

(Şekil 13) (Çelik, 2003). Roma döneminde Dokimeion ocağında üretilen bu eserler Yunanistan, Suriye
ve İtalya gibi ülkelerdeki birçok şehirde çeşitli anıtsal yapılarda görülmektedir (Herrmann ve Tykot,
2009; Çelik ve Sert, 2021). Afyon menekşe (Pavonazzetto) mermeri sadece Roma'ya, Ostia'ya ve Kuzey
Afrika kıyılarındaki büyük şehirlere değil, aynı zamanda İspanya'nın güneyine ve güney İngiltere'ye de
getirilmiştir (Şekil 14) (Dodge, 1988). Antik dünyada, çok uzaklarda bulunan taş ocaklarından üretilen
8