Page 32 - BÜLTEN 92

Mum Modellerin Enjeksiyonu

Mum modeller, genellikle düşük sıcaklıklarda ve basınçta, bu amaç için oluşturulmuş, birbirinden ayrılabilen kalıpların
içine enjekte edilerek oluşturulurlar. Modeller malzemesi sıvı halde, yarı akışkan ya da katılaşma sınırında kalıba enjekte
edilebilir. Katılaşma sınırındaki malzeme, mumun ekstrüzyon yöntemiyle elde edilmesinde, çoğu kez tercih edilen
yöntemdir. Sıcaklık aralığı genellikle 43°C den 77°C aralığına kadar, basınç aralığı ise 275kPa’dan 15 Mpa’a kadardır. Sıvı
mumlar yüksek derecelerde ve düşük basınçlarda enjekte edilirler. Katı mumlar ise düşük sıcaklıkta yüksek basınçta
enjeksiyon işlemine tabii tutulurlar. Bazı durumlarda aynı özellikteki mumlar veya mumların tamamı bu şartlar altında
enjekte edilirler.

Mum model enjeksiyonlarına bağlı kalıp örnekleri

Model ve Model Salkımının Oluşturulması

Hassas döküm için büyük modeller tek olarak hazırlanır, fakat küçük veya orta boy olanları model ağacı oluşturularak
ekonomik bir şekilde yapılabilmektedir. Örneğin uçak türbinin kanatların salkımı 6 ila 30 parça arasında oluşmaktadır.
Küçük parçaların sayısı bir düzineden yüz parçaya kadar çıkmaktadır. Çoğu model komple yollukla beraber kalıplanır.
Buna rağmen çok geniş ve kompleks yapılı modeller daha sonra birleştirilmek üzere parçalar halinde kalıplanır.
Enjeksiyon makinelerinin kapasitesi ve takım maliyetleri üzerinde düşünülmesi gereken konulardır. Boşaltma kabını
kapsayan yolluk parçaları birbirinden ayrı olarak üretilebilir ve model salkımı oluştururken sonradan birleştirilir. Standart
ekstrüd mumlarının biçimi genellikle yolluk oluşturacak bir biçimdedir. Önceden hazırlanmış olan seramik boşaltma
çanağı mumum bir tarafına yerleştirilir. Birçok model montajı el ile yapılmaktadır.

Mum modellerinin salkımlarının oluşturulması

Elle yapılan kaynak, uygun bir beceri ve yüksek dikkat gerektirmektedir. Montaj yapılan modellerin düzgün bir şekilde
hizalanmasında mastarların kullanılması gerekmektedir. Model parçaları, düzgün bir şekilde hizalanmış ve boşlukları
verilmiş olmalıdır. Birleştirme yerleri güçlü ve hiçbir açıklık olmayacak olacak şekilde kapatılmalıdır. Hasar görmüş veya
erimiş mumun döküldüğü yerlerdeki parçalar dikkatle alınmalıdır

Model salkımının oluşturulması prosese her yönde etki yaptığından dolayı kritik bir faktördür. Montajın kolaylığı, parça
sayısı, dökülecek metal oranı, taşıma dayanıklılığı, kalıplama kolaylığı ve kurutma, mumum dışarı çıkarılması, sıvı
metal akışı, ince bölgelerin doldurulması, besleme sonucu oluşan çekme, parça büyüklükleri, kalıbın kırılması, bitirme
işlemlerinin kolaylığı ve proses için mevcut ekipmanlar gibi faktörlerin üzerinde düşünülmesi gerekmektedir. Bunun için
aşağıdaki aşamalar önerilir.

•İyi bir şekilde boyutlandırılmış ve taşınma için yeteri kadar sağlam bir yapıya sahip bir model ağacının sağlanması
•Metalürjik özelliklerin sağlanması
•Kimyasal ve mekaniksel testler için örnekler ayrılmalı (eğer gerekiyorsa)

Bir kez bu aşamalar sağlandığında diğer faktörler bu aşamalara göre ayarlanarak en uygun koşula getirilir. Proses çok
esnek olduğundan dökümhaneler bu işlemler için çeşitli yollar denerler. Bazı modelciler model salkımını tasarlarken, her
salkımın ve metalin kullanımını en iyi olacak şekilde tasarlamaktadırlar. Diğerleri model salkımını, proses ve taşınmalar
için standartlaştırmıştır. Salkımdaki modeller tekdüze, kontrollü katılaşma veya tek kristalli döküm yapılmak istendiğinde,
termal dengeyi sağlamak için çoğu kez dairesel salkım yapı kullanılmaktadır.

32 www.mmo.org.tr/konya