Page 197 - Asia Tenggara dalam Kurun Niaga 1450-1680 Jilid I - Tanah di Bawah Angin - Anthony Reid
P. 197

P E N G A T U R A N   M A S Y A R A K A T



                              k e p a la n y a .   K e p a l s u a n   k e s a ks i a n n y a   timbul dari dalam air ba ga i ka n   g e l e m b u n g   y a n g
                              k o s o n g   dan p ec a h .   Ia   p u n   dinya<akan be  r s a l a h .


                              U jia n   i n i   s e s u n g g u h n y a   t c b i h   cfc  k t i f   dar p a d a   y a n g   t c r d e n ga r ,   k a r c n a   o r a n g   S ia m
                                                                            i
                              b e r a n g g a p a n   b a h w a   b eg it u   m e r e k a   memasukkan k e p a la n y a   k e   dalam air m e r e k a   akan
                              melihat b c r b a g a i  m a c a m   hat y a n g   m c n a k u t k a n   (Ibr ahim 1688: 127).


                  La  Loubere  (1691:  8 7 )   y a n g   skeptis  tidak  b e g i t u   t e r k e s a n   dengan  k e g u n a a n

                  sistem  t e r s e b u t ,   dan  m e m b e r i k a n   s u a t u   c o n t o h   k e t i k a   b e r a d a   d i   A y u t t h a y a :

                  " S e o r a n g   b a n g s a   P r a n c i s   y a n g   t i m a h n y a   dicuri  o l e h   s e o r a n g   b a n g s a   Thai,

                  diminta,  k a r e n a   t i dak  a d a n y a   bukti,  untuk  m e m a s u k k a n   t a n g a n n y a   k e   dalam

                  ti m a h   y a n g   m e n d i d i h ;   d a n   ia m e n a r i k n y a   keluar n y a ri s   putus. P i h a k   T h a i   y a n g

                  l e b i h   licik m e l a k u k a n n y a ,   tak t a h u   b a g a i m a n a ,   tanpa t e r b a k a r ,   dan d i b e b a s k a n ;

                  t a p i   e n a m   b u l a n   kemudian, d a l a m   p e r k a r a   y a ng l a i n   ... dia t e r b u k t i   m e l a k u k a n
                  p e n c u r i a n   itu ... T a p i  seribu p e r i s t i w a   y a n g   s a m a   tidak b e r h a s i l  m e m b u a t   orang

                  Siam mengubah praktikny a .


                           Masih  t e r d a p a t   b e r b a g a i   a l t e m a t i f   l a i n n y a   untuk  m e n g u j i   k e j u j u r a n

                  k e d u a   belah  pihak.  Di  k e p u l a u a n ,   a d a k a l a n y a   kedua  b e l a h   p i h a k   disuruh
                  b e r t a r u n g   dengan  m e n g g u n a k a n   s e n j a t a · s e n j a t a   t e r t e n t u   untuk  memutuskan

                  p e r k a r a   itu.  Di  S i a m ,   kedua  b c l a h   p i h a k   k a d a n g - k a d a n g   disuruh  b e r j a l a n   d i

                  atas  arang m e m b a r a .  " P e n e n t u a n   u j i a n n y a   berada  di  t a n g a n   si  t e r t u d u h ;   dan

                  jika k e b e t u l a n   si penuntut tidak bersedia m e l a k u k a n   ujian y a n g   dikehendaki s i

                  penuntut, m a k a   ia ( s i   t e r t u d u h )   pun d i b e b a s k a n "   (Dasmariiias  15908: 7).

                           Hukuman  m a t i   dianjurkan  untuk  b a n y a k   j e n i s   k e j a h a t a n ,   k h u s u s n y a

                  y a n g   m e r u g i k a n   k e d a u l a t a n   k e r a j a a n .  P e n g k h i a n a t a n   d i   m a n a · m a n a   dipandang

                    b
                  se a g a i  k e j a h a t a n   b e s a r ,   d a n   b i a s a n y a   juga  p e m b u n u h a n ,   tapi  di  Bi.rma  j u g a
                  k e j a h a t a n   m e m b a k a r   r u m a h   d a n   p e r a m p o k a n   di j a l a n   r a y a   ( S a n g e r m a n o   1818:

                  8 4 - 8 5 ) ,  p e n g h i n a a n   k e p a d a   s e o r a n g   p e n g u a s a   di  Filipina  ( M  o r g a   1606: 277),

                  m e n c u r i atau  m e n gotori biara di S i a m   ( v a n   Vliet  1636: 7 2 ) ,  p e n g g e l a p a n   a t a u
                  pencurian  u a n g   m ilik  k e r a j a a n   d i   M  a l a y a   ( D a s m a r i ii a s   15908:  7 ;   S c o t t   1606:

                  110). Di A c e h ,  e m p a t   o r a n g   selir r a j a   dibunuh dengan kejam pada tahun  1636

                  k a r e n a   m e n c u r i   piring  p e r a k   milik  istana,  dan  s e o r a n g   l e l a k i   dihukum  m a t i

                  p a d a   tahun  1642 k a r e n a   m e n c u r i   kuda (I t o   1984:  172-173). P e r z i n a h a n   d e n g a n

                  i s t r i  k a l a n g a n   a t a s   d i   M  a l a y a   j u g a   diganjar  h u k u m a n   m a t i .  Di  M  a l a y a   dan

                  J a w a ,   bentuk  h u k u m a n   mati  y a n g   t e r h o r m a t   i a l a h   dit ikam d e n g a n   k e r i s   pada

                  jantung. M     e n u ru t   Ma H u a n   (1433: 8 8 ) ,   t i d a k   s a t u   h a r i   p u n   d i J a w a   b e r l a l u   tanpa
                  e k s e k u s i   d e m i k i a n ,   dan ini juga u m u m   berlaku di Melaka ( P ires    1515: 266) dan


                  Brunei  (Dasmariiias  15908:  7 - 8 ) .   T a p i   b a g i  p a r a   p e n g k h i a n a t   dan  lainnya  d i


                                                                    161
   192   193   194   195   196   197   198   199   200   201   202