Page 296 - การประชุม HACC Forum ครั้งที่ 13
P. 296
292
14-01 Oral Presentation
ชื่อเรื่อง : วิเคราะห์สถานการณ์การฝากครรภ์ไม่ครบตามเกณฑ์ของหญิงตั้งครรภ์ โรงพยาบาลสูงเนิน
ผู้นำเสนอ : มณีรัตน์ อวยสวัสดิ์ ตำแหน่ง พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ
E-mail : ouaysawat1966@gmail.com เบอร์โทรศัพท์ 08 6245 2957
หน่วยงาน : กลุ่มงานบริการด้านปฐมภูมิและองค์รวม โรงพยาบาลสูงเนิน
ความเป็นมาและความสำคัญ : การฝากครรภ์เป็นการส่งเสริมสุขภาพ เฝ้าระวังภาวะเสี่ยงและให้การดูแลรักษา
ภาวะแทรกซ้อนในระยะตั้งครรภ์ ตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสุขกำหนดให้หญิงตั้งครรภ์ต้องได้รับการดูแลขณะ
ตั้งครรภ์ตามเกณฑ์คุณภาพ 5 ครั้ง ร้อยละ75 จากผลการดำเนินงานปี 59-61พบว่าหญิงตั้งครรภ์ฝากครรภ์คุณภาพครบ
5 ครั้งตามเกณฑ์ ร้อยละ 41.4, 44.9 และ 60.4 ตามลำดับ ยังไม่เป็นไปตามเป้าหมาย ไม่มีการวิเคราะห์ปัญหาที่แท้จริง
จากข้อมูลพื้นฐานของหญิงตั้งครรภ์ที่ฝากครรภ์ไม่ครบตามเกณฑ์ ผู้ศึกษาจึงสนใจที่จะวิเคราะห์สถานการณ์เพื่อหาสาเหตุ
ของการฝากครรภ์ไม่ครบตามเกณฑ์ ตามแนวคิดการประเมินคุณภาพของโดนาบิเดียน(Donabedian,2003) ที่
ประกอบด้วยการประเมินด้านโครงสร้าง กระบวนการและผลลัพธ์ คาดว่าผลการศึกษาที่ได้จะสามารถนำไปวางแผนแก้ไข
ปัญหาตามสาเหตุ ที่จะส่งผลให้เกิดผลลัพธ์ที่ดีในการดูแลหญิงตั้งครรภ์ให้ได้รับการฝากครรภ์ครบตามเกณฑ์
วัตถุประสงค์/ เป้าหมาย/ เครื่องชี้วัด : เพื่อวิเคราะห์สถานการณ์ที่เป็นสาเหตุของการฝากครรภ์ไม่ครบตามเกณฑ์ของ
หญิงตั้งครรภ์
กิจกรรมการพัฒนา : การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ หัวหน้ากลุ่มงานบริการด้านปฐมภูมิและ
องค์รวม พยาบาลวิชาชีพและเจ้าหน้าที่สาธารณสุขที่ปฏิบัติงานในคลินิกฝากครรภ์รพ.สูงเนินจำนวน 7 คน หญิงตั้งครรภ์ที่ฝาก
ครรภ์ไม่ครบตามเกณฑ์ในครั้งที่ 1–5 และมาฝากครรภ์ที่รพ.สูงเนิน โดยเกณฑ์ในการเลือกคือเป็นคนไทย สามารถพูด ฟัง เข้าใจ
ภาษาไทยและยินยอมเข้าร่วมการศึกษาจำนวน 30 คน ระหว่างเดือนตุลาคม 2561-มีนาคม 2562 เครื่องมือที่ใช้ 1) แบบ
สัมภาษณ์รายบุคคลและรายกลุ่มของบุคลากรสาธารณสุข 2) แบบสัมภาษณ์หญิงตั้งครรภ์ที่ฝากครรภ์ไม่ครบตามเกณฑ์ 3) แนว
ทางการสัมภาษณ์ของบุคลากรสาธารณสุขและหญิงตั้งครรภ์ที่ผู้ศึกษาสร้างขึ้นครอบคลุมทั้งด้านโครงสร้าง กระบวนการและ
ผลลัพธ์ตามแนวคิดของโดนาบีเดียนและจากการทบทวนวรรณกรรม ตรวจสอบคุณภาพโดยผู้ทรงคุณวุฒิและผู้เชี่ยวชาญด้าน
การวิจัยเชิงคุณภาพจำนวน 3 ท่าน
ผลการพัฒนา : จากข้อมูลสถานการณ์การฝากครรภ์ไม่ครบตามเกณฑ์ของหญิงตั้งครรภ์ พบว่าเกี่ยวข้องทั้งด้านโครงสร้าง
และด้านกระบวนการ ซึ่งด้านโครงสร้าง ได้แก่ 1) การบริหารงานของหน่วยงาน การมอบหมายนโยบายไม่ทั่วถึง ดังคำ
กล่าวของพยาบาลวิชาชีพ “เรื่องนโยบายการฝากครรภ์ตามเกณฑ์คุณภาพ 5 ครั้ง สรุปจะให้ยึดอันไหนกันแน่” “ตั้งแต่ลง
มาอยู่ที่นี่ไม่เคยได้รับคำแนะนำอะไร ก็ทำตามที่เคยเรียนมาสมัยเมื่อสิบกว่าปี” 2) ทรัพยากรบุคคล จำนวนบุคลากรตาม
คุณลักษณะวิชาชีพไม่เพียงพอ ดังคำกล่าวของพยาบาลวิชาชีพ “ดูเหมือนพยาบาลวิชาชีพจะเยอะแต่เอาเข้าจริงๆวัน
คลินิกเหลือไม่กี่คนเพราะเดี๋ยวไปประชุม อบรม ลาบ้างอยู่ไม่ครบทุกคน” ด้านกระบวนการได้แก่ 1) กระบวนการด้าน
เทคนิค ระบบบริการฝากครรภ์ไม่ชัดเจนและขั้นตอนบริการที่ใช้เวลานาน 2) ปฏิสัมพันธ์ระหว่างบุคคล การสื่อสารไม่
ชัดเจนระหว่างบุคลากรและหญิงตั้งครรภ์ นอกจากนี้ยังมีปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ การรับรู้ของหญิงตั้งครรภ์ ปัญหา
เศรษฐกิจ ปัญหาภาระงาน การคมนาคมที่ไม่สะดวก จากการดำเนินกิจกรรม ปี 2562 พบว่า หญิงตั้งครรภ์มาฝากครรภ์
คุณภาพครบ 5 ครั้งตามเกณฑ์ เพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 63.49 แม้จะยังไม่ผ่านเกณฑ์แต่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น
บทเรียนที่ได้รับ/ การนำไปใช้ประโยชน์ : การให้บริการฝากครรภ์ควรมีการวางแผนร่วมกันในการกำหนดนโยบายและ
กลยุทธ์ในการผลักดันงานเพื่อให้การดำเนินงานบรรลุผลอย่างต่อเนื่อง คำนึงถึงอัตราบุคลากรที่เหมาะสมกับลักษณะงาน
และการพัฒนาบุคลากรให้มีความรู้เฉพาะทางด้านอนามัยแม่และเด็กเพิ่มขึ้น สนับสนุนให้หญิงตั้งครรภ์เข้ารับบริการฝาก
ครรภ์อย่างทั่วถึง โดยการค้นหาหญิงตั้งครรภ์หรือจัดระบบการฝากครรภ์เชิงรุกในชุมชน รวมถึงบางพื้นที่ที่การคมนาคม
ไม่สะดวก
