Page 21 - BROJ 49/GODINA II/SARAJEVO 11.02.2016.

Britanci su preko svojih špijuna instalirali na Arabijskom iz prošlosti otežavajući razvoj nacija i dr­
poluotoku vjerski reformatorski pokret koji se predstavljao kao
zagovaratelj povratku izvornim načelima islama, ali je svojim
pljačkaškim pohodima i ubistvima hiljada nevinih muslimana
pokazao da je daleko od tih načela. Vehabijskom je pokretu
islam bio samo parola pod kojom se provodila volja Velike
Britanije. Britanski špijun Hempher ostavio je pisani trag o
akcijama koje je Velika Britanija provodila na tlu Arabijskog
poluotoka preko Muhammeda ibn Abdul-Vehhaba
Kolonijalizam je konzervirao odnose
žavnosti. Samo je britansko kolonijalno
carstvo zauzimalo površinu od 30.000.000
km na vrhuncu moći. Britanske kolonije
2
nalazile su se u Africi, Sjevernoj Americi
i Aziji. Indija, cijela Australija i Novi Ze­
land također su bile britanske kolonije.
Francuska je imala kolonije u Sjevernoj
Africi, Južnoj Aziji i obje Amerike. Go­
dine 1830. osvojila je Alžir i pretvorila
ga u svoju bazičnu koloniju u Africi, iz
koje je širila utjecaje na Maroko i Tunis.
Egipat je do Napoleonovog osvajanja bio
pod vlašću Britanaca, koji su kontrolirali
saobraćaj u Sueckom kanalu, što je bilo
od ogromnog ekonomskog značaja. U 19.
stoljeću i Francuska i Velika Britanija do­
življavaju veliki i brz ekonomski razvoj.
Razloge za to treba tražiti u jeftinoj rad­
noj snazi, sirovinama iz tuđih zemalja,
kao i velikom tržištu.
POSTKOLONIJALNA KRITIKA
Kolonijalizmom se uspostavljaju kul­
turološke veze između kolonizatora i po­
tlačenih naroda, pri čemu se kultura ko­
lonizatora nameće kao norma, a svi drugi
oblici kulturne različitosti kao odstupa­
nje. Od podređenih naroda očekivalo se
gotovo potpuno preuzimanje evropskih
kulturnih tekovina. Tokom 19. stolje­
ća zahtjev za prilagođavanjem Evroplja­
nima objašnjavan je navodno nepremosti­
vom rasnom i kulturnom nadmoćnošću
bijele rase. Tako je kolonijalizam pravdan
posebnom ideologijom utemeljenom na
prosvjetiteljstvu. Evropski kolonizatori
svoje su ekonomske interese opravdavali
donošenjem civilizacije divljacima. Nastao
u kolonizatorskom društvu, kolonijalni
diskurs nastojao je imperijalnu politiku
pretvoriti u uzvišenu misiju unapređiva­
nja koloniziranih zemalja putem trgovine
i administracije te kulturnog i moralnog
usavršavanja. Sve to podrazumijevalo je
superiornost kolonizatorske kulture koja
preuzima na sebe zadatak “spašavanja”
i “civiliziranja primitivnih i zaostalih”,
tj. “inferiornih” društava i rasa. Ovakav
značaj kolonijalni diskurs duguje prije
svega naučnim i kulturnim institucija­
ma koje su kolonijalizmu davale snagu
i legitimitet naučne istine. Koliko je ko­
lonijalni diskurs moćan govori i podatak
da se arapskom renesansom smatra Na­
poleonovo osvajanje Egipta 1798. godi­
ne, o čemu je znalački pisao akademik
Esad Duraković.
Mehanizme ekonomskog i kulturnog
potčinjavanja raskrinkala je postkolonijal­
na kritika. Ona se naročito fokusirala na
period nakon vojno-političkog oslobođe­
nja kolonija, otvarajući, između ostalog,
pitanja identiteta, nacije i rase. “Ustrajno
STAV 11/2/2016 21