Page 22 - BROJ 49/GODINA II/SARAJEVO 11.02.2016.

POLITIKA

preživljavanje kolonijalnog osvajača u
obliku društvenih, ideoloških i estetičkih
tvorbi otkrilo je temeljnu podvojenost ko­
lonijalnog subjekta: ne samo što koloni­
zator govori u ime koloniziranoga nego i
potonji nesvjesnim oponašanjem prihvaća
svojega kolonijalno-imperijalnoga tlači­
telja”, ističe Žana Damnjanović u tekstu
Uloga postkolonijalne misli u redefiniranju
zapadne vizije svijeta. Francuski i karip­
ski teoretičar Franz Fanon u knjizi Crna
koža, bijele maske iz 1952. godine objaš­
njava da je imperijalizam pokrenuo pro­
ces tokom kojeg je kolonizirani subjekt
bio podvrgnut istodobno izvanjskom, tj.
ekonomskom, političkom i društvenom
potčinjavanju, ali i unutrašnjim oblici­
ma infiltracije svijesti o vlastitoj civiliza­
cijskoj, kulturnoj i rasnoj inferiornosti.
Kolonijalni je tlačitelj, prema Fanonu,
nastojao svim sredstvima postići kako nauci, slikarstvu, doktrinama, čak i ko­ DOBA KOLONIJALIZMA NIJE PROŠLO
dobrovoljni (svjesni) pristanak podređe­ lonijalnoj birokratiji i kolonijalnim sti­ Premda je doba kolonijalnog osvajanja
nog na samodiscipliniranje tako i spon­ lovima”, piše Said. On svoje stavove teritorija odavno prošlo, kolonijalizam nije
tano prihvaćanje nametnutih vrijednosti zasniva na ideji Michela Foucaulta o bli­ nestao sa svjetske scene. Novi svjetski po­
i kolonijalnog poretka. skoj vezi između znanja i moći i nasto­ redak, proistekao iz kolonijalnih odnosa,
U znamenitoj knjizi Orijentali- ji pokazati da se od kasnog 18. stoljeća omogućio je različit stepen ekonomskog,
zam (1978), temeljnom djelu postkolo­ formira sistem naučnih disciplina koje političkog i kulturnog upliva u bivše kolo­
nijalne kritike, američki kritičar palestin­ se bave Orijentom na način koji vodi nije. Francuska i danas ubire kolonijalni
skoga porijekla Edward Said isključio je ka uspostavljanju zapadne dominacije i porez od čak četrnaest afričkih zemalja.
udio koloniziranog u kolonijalnom odno­ posjedovanja vlasti nad njim. Otuda je Dok su političke i ekonomske posljedi­
su. On Orijent određuje kao znanstvenu “orijentalizam vredniji kao znak evroa­ ce kolonijalizma lahko uočljive, posljedi­
i umjetničku predodžbu nastalu u služ­ tlanske moći nad Orijentom, nego kao ce koje je kolonijalno iskustvo imalo na
bi kolonijalne moći i tako pretvorenu u istinit diskurs o Orijentu”, ističe Said. percepciju svijeta i vlastitog identiteta
sredstvo zapadnjačkog hegemonijskog
ovladavanja Istokom. Fanon zastupa slič­
no stanovište, ali se posebno osvrće na
ulogu koloniziranog pojedinca. Kada je
riječ o potlačenome crncu, piše Fanon,
asimetrična raspodjela moći pokazivala
se u njegovom “izbjeljivanju” vlastitog
identiteta, jer je on “pretvarao bjelačko
ja u predmet svoje postojane, ali uzalud­
ne žudnje”.
Cilj postkolonijalnog diskursa jeste
razotkrivanje mehanizama koji su omo­
gućili da do tridesetih godina 20. stolje­
ća evropske kolonijalne sile prošire svoju
vlast na 80% planete. Djelom Orijentalizam
Edward Said pokrenuo je niz pitanja o od­
nosu Istoka i Zapada i o načinu na koji
se provodi dominacija Zapada. Orijent,
naime, “nije samo susjed Evrope, on je i
mjesto najvećih, najbogatijih i najstarijih
evropskih kolonija, izvor njenih civiliza­
cija i jezikâ, njen suparnik u kulturi i jed­
na od njenih najdubljih i najčešćih slika
o Drugome. Uz to, Orijent je pomogao
da se Evropa definira kao njegova kon­
trastna slika, ideja, ličnost, iskustvo. (...)
Orijent je sastavni dio evropske materi­
jalne civilizacije i kulture. U kulturnom,
pa čak i ideološkom pogledu, orijenta­
lizam to izražava i reprezentira jednim
oblikom diskursa koji nalazi podršku u
institucijama, vokabularu, akademskoj

Fotografija: Fayez Nureldine / Pool / EPA
22 11/2/2016 STAV