Page 51 - STAV broj 246

NEOZNAČENI GEOGRAFSKI CENTAR
BiH NALAZI SE U VITEZU

Starijim generacijama dobro je poznata činjenica da je upravo u okolini Sarajeva bio ge-
ografski centar bivše Jugoslavije. Pojedini istraživači smatraju da se ova činjenica u pla-
niranju sigurnosti bivše Jugoslavije odrazila upravo na određivanje smještaja proizvod-
nih kapaciteta, posebno namjenske industrije, te izgradnje atomskih skloništa (Konjic)
i izostanak izgradnje autoputeva na teritoriji Bosne i Hercegovine. No, malo je poznato
da se još uvijek neoznačeni geografski centar Bosne i Hercegovine nalazi u Vitezu. O
ovome su već pisali i govorili profesori s Odsjeka za geografiju Prirodno-matematičkog
fakulteta Univerziteta u Sarajevu.
U većini razvijenih država svijeta geografski centri turističke su destinacije, mjesto okuplja-
Jovan Cvijić, geograf nja učenika, studenata, patriota, dok je Vitez uglavnom prepoznatljiv tek po tržnom centru.
srpskog fašizma

interakciju između njih, te kako sve to Srbije na Makedoniju i izlazak na Jadran S druge strane, učenici u Federa-
predstaviti na karti, u Geografskom in- zauzimanjem teritorije Sjeverne Albanije. ciji BiH koji nastavu pohađaju po bo-
formacionom sistemu, što je čini i tehnič- Kao što su prisutna svojatanja BiH od sanskom nastavnom planu i programu
kom naukom. To su samo neki od razloga susjedne Hrvatske kroz konstrukcije “Bo- uče geografiju iz udžbenika koji izo-
zašto je geografija nauka od nacionalnog sna – najstarija hrvatska zemlja” i to da su stavlja Neum.
interesa i zašto geografi trebaju biti u pro- Bošnjaci “cvijeće hrvatskog naroda”, pa
cesu istraživanja, planiranja i donošenja ne čudi najnoviji biser predsjednice Ko- INTEGRACIJA ZAPADNOG BALKANA
odluka na svim nivoima vlasti u Bosni i linde, koja granicu pomjera do Kupresa, BEZ BiH NIJE MOGUĆA
Hercegovini. tako je Cvijić razradio ideje Ilije Gara- Službeni početak izgradnje autoputa
šanina kroz svoja obimna istraživanja. između Sarajeva i Beograda, te dogovor
ŠTO JE RACEL ZA NACIZAM, TO JE Cvijić smatra Bosnu i Hercegovinu čelnika Albanije, Makedonije i Srbije da
CVIJIĆ ZA VELIKU SRBIJU “centralnom oblasti za čisto srpsku rasu”. formiraju “balkanski Beneluks” ne treba
S druge strane, svaka nauka kroz svoj U svom djelu Aneksija Bosne i Hercegovine nas navesti na krivi zaključak.
razvoj imala je periode i predstavnike koji i srpsko pitanje iz 1908. godine Cvijić piše: Srbija je u 20. stoljeću vodila niz
svoj naučni rad, sredstva i dostignuća stav- “Bosna i Hercegovina je po vrednosti na- ratova, dva balkanska, dva svjetska, te
ljaju u službu teritorijalnih, rasnih, poli- roda, po njegovom centralnom položaju niz sukoba u procesu raspada Jugosla-
tičkih, ekonomskih, kulturnih pretenzija u etnografskoj masi srpsko-hrvatskoga vije koji su okončani ratom na Kosovu
jednog naroda ili države nad drugima. naroda i po zgodnoj mešavini pravoslav- i bombardiranjem NATO snaga, kada
Malo je poznato da je upravo geo- nih i katolika ključ srpskoga problema. je uništena njena vitalna infrastruktura.
grafija, odnosno jedan njen pravac u 19. Bez njih ne može biti veće srpske drža- Sve se ovo katastrofalno odrazilo na de-
stoljeću postao platforma na kojoj će se ve. One su najvažnija oblast i za rešavanje mografsku strukturu Srbije. Ovog stanja
kasnije razviti njemački nacionalni faši- srpsko-hrvatskoga i time Jugoslovenskoga jako su dobro svjesni u Srbiji i zato žele
zam. To je bio tragični put od geografskog pitanja.” On poručuje da se “srpski pro- voditi integracijske procese na Balkanu.
determinizma do nacionalizma. Geograf- blem mora rešiti silom”. Spomenute tri države dogovorile su
ski determinizam bio je prirodnogeograf- Imajući u vidu ovu činjenicu, bit će da će do kraja 2021. godine osigurati
ski pravac u geografiji čiji je začetnik bio nam jasnija i ranija i aktuelna politika slobodan protok robe, kapitala, usluga
najpoznatiji njemački antropogeograf F. predstavnika Srba u BiH i u Srbiji. Tamo i ljudi. Umjesto bure baruta, njihov je
Racel. Njegov balkanski dvojnik bio je gdje je stala vojnička čizma nastavlja eko- cilj da Balkan postane regija mira, sta-
srbijanski geograf Jovan Cvijić. nomija, medijska mašinerija. bilnosti i ekonomskog razvoja.
Jovan Cvijić jedna je od najmarkan- Analiziranjem političkih, ekonomskih, U sljedećem razdoblju ovoj inicijativi
tnijih intelektualnih pojava na južnosla- saobraćajnih, medijskih i kulturnih veza pozvani su da se pridruže Kosovo, Crna
venskim prostorima na prijelazu iz 19. između srpske politike s one i ove strane Gora i Bosna i Hercegovina, čime bi na-
u 20. stoljeće. Pored geografije, njegova Drine jasno vidimo da su ciljevi ostali isti, stalo tržište od 20 miliona stanovnika.
istraživanja bila su plodonosna na područ- samo su se sredstva promijenila. Autoput Sarajevo – Beograd spaja nas
ju geologije, geomorfologije, etnografije, Cvijićeva nacionalistička terminolo- i s Novim Pazarom, Prištinom, Skopljem,
sociologije. Rođen je 12. oktobra 1865. go- gija i dalje je prisutna u obrazovnom si- a približava nas i Istanbulu. Drugi pra-
dine u Loznici, a umro u 62. godini živo- stemu u manjem bh. entitetu kroz nazive vac djelovanja jeste povezivanje Sarajeva
ta, 16. januara 1927. godine u Beogradu. škola, te kroz postojanje Katedre srpskih s Tiranom preko Podgorice.
Osnovao je Geografski zavod Filozof- zemalja na Odsjeku za geografiju Prirod- Bošnjaci i Albanci, s obzirom na svo-
skog fakulteta 1893. godine i bio njegov no-matematičkog fakulteta u Banjoj Luci, je kvalitete, brojnost i ključnu činjenicu
upravnik od osnivanja do smrti. Zajedno s a isti termin, odnosno poglavlje nalazi da žive izmiješani u svim navedenim dr-
grupom geografa i prirodnjaka osnovao je se i u udžbeniku geografije za 9. razred. žavama, ovu priliku moraju na najbolji
Srpsko geografsko društvo 1910. godine. Prisjetimo se da su predstavnici bosan- način iskoristiti. Iako se ovi procesi čine
Bio je predsjednik ovog društva od osniva- skih Srba tokom rata na pregovorima i u daleki i nedostižni, zauzetost Evropske
nja do smrti. Bio je dva puta rektor Beo- drugim prilikama nosili geografske kar- unije unutrašnjim izazovima nam ne
gradskog univerziteta, 1906/07. i 1919/20. te. Također, posebna tema jeste promjena ostavlja drugu alternativu nego da jača-
Pojedini njegovi stavovi bili su isklju- toponima, oronima i naziva gradova, čime mo svoju infrastrukturu, proizvodnju i
čivi i nauštrb prava i identiteta susjednih se utječe jako negativno na percepciju da postanemo aktivni učesnik integra-
naroda i država. On se zalagao za proširenje prošlosti i identiteta. tivnih procesa na Balkanu. n

STAV 21/11/2019 51