Page 53 - STAV broj 246

Vijećnici ZAVNO-a
Sandžaka u Pljevljima
novembra 1943. godine
decembra 1943. godine formirana 4. san- sandžačke oblasti od šest srezova: Sje-
džačka NOU brigada, u čijem su sastavu ničkog, Bjelopoljskog, Mileševskog, Pri-
bila 4 bataljona s približno 600 boraca. bojskog i Novovaroškog, kao i sandžačke
Također su obnovljeni Pljevaljski, Novo- vlade. Hasanu Zvizdiću nuđeno je mjesto
varoški i Bjelopoljski sreski NOO (narod- predsjednika ove vlade, ali je on to odbio.
nooslobodilački odbor), a obrazovani su Još je jednom NDH, poslije kapitulacije
NOO i za Mileševski i Pribojski srez. U Italije, ispoljila pretenzije da uz podršku
oslobođenim gradovima, selima i općinama svojih pristalica u Sandžaku, musliman-
ponovo su izabrani, ili su prvi put organi- ske milicije, velikoalbanskih oružanih for-
zirani, gradski, općinski i sreski (mjesni) macija i njemačkog okupatora, sa svojim
NOO. Organizacija KPJ u Sandžaku imala trupama posjedne cijeli Sandžak i da ga
je 17. novembra 1943. godine 211 članova uključi u sastav NDH. Čak su i pristalice
Partije, 84 kandidata za članstvo u Partiji, Velike Albanije na sjednici Vlade u Tira-
40 osnovanih partijskih organizacija (ćeli- ni izrazile stav “da bi Sandžak u cijelosti
ja), pet sreskih komiteta i Oblasni komitet trebalo predati Hrvatskoj, ili ga podijeliti
Partije, čiji je sekretar bio Voja Leković, a između Albanije i Hrvatske”. Sreten
Vukosavljević
članovi Momir Moša Bošković, Komnen (1881-1950)
Cerović, Dragica Milićević i Milojko Dru- INICIJATIVA ZA OSNIVANJE
lović. Postojali su Oblasni komitet SKOJ-a ZEMALJSKOG ANTIFAŠISTIČKOG pristupite u Crnoj Gori, Boki, Sandžaku i
i Oblasni odbor USAOJ-a. VIJEĆA SANDŽAKA Metohiji – pripremanju konferencije an-
Jedna od najznačajnijih odluka AV- tifašističkog vijeća narodnog oslobođenja
PLANOVI OKUPATORA O STATUSU NOJ-a nakon njegovog konstituiranja u Bi- za te krajeve, i to, po mogućnosti, odozdo,
SANDŽAKA haću novembra 1942. godine bila je i odluka demokratskim putem, tajnim biranjem po
Da je Sandžak bio u žiži interesira- da se osnuju zemaljska vijeća u pokrajinama srezovima. Svaki srez bi trebalo da poša-
nja i okupatorskih vlasti, pokazuje i plan koje su predstavljale historijski zaokružene lje u Vijeće jednog vijećnika i njegovog
o ujedinjenju Srbije i Crne Gore upravo cjeline. To je bio praktični izraz predratne zamjenika...”
preko Sandžaka, koji je krajem 1943. go- koncepcije KPJ o izgradnji Jugoslavije na Već 10. novembra formiran je Inicija-
dine iznio njemački ministar Neubacher. federativnom principu. Zemaljska vijeća tivni odbor, koji će pripremiti skupštinu
U cilju odupiranja NOP-u, Neubacher je konstituirana su sljedećim redoslijedom: na kojoj će biti izabrano Zemaljsko anti-
uspeo ujediniti sve do tada međusobno u junu 1943. godine osnovano je u Hrvat- fašističko vijeće Sandžaka. Veću polovinu
suprotstavljene kolaboracionističke poli- skoj, u oktobru 1943. u Sloveniji, 15. i 16. Inicijativnog odbora činili su vijećnici AV-
tičke pokrete pod krilaticom: “Nije važ- novembra 1943. u Crnoj Gori, 20. i 21. no- NOJ-a s ovog područja. Predsjednik novo-
no da li će Crna Gora biti zelena ili bijela, vembra u Sandžaku i 25. i 26. novembra izabranog Sreskog narodnooslobodilačkog
nego je važno da ne bude crvena.” Ovaj u Bosni i Hercegovini. Uslijed aktuelnih odbora Prijepolja, univerzitetski profesor
projekt trebao je odobriti Hitler, ali on to političkih razloga, s velikim zakašnjenjem i sociolog Sreten Vukosavljević i prije-
nije učinio. osnovana su u Srbiji i Makedoniji. poljski muftija i sudija Vrhovnog šerijat-
Bilo je i ideja o stvaranju neke vrste Prvi trag za osnivanje ZAVNO-a San- skog suda u Skoplju Murat ef. Šećeragić
kosovsko-sandžačke države. Nosilac te džaka (ZAVNOS) imamo u periodu sep- prihvaćeni su i kao nosioci Inicijativnog
ideje bio je Džafer Deva, ondašnji mini- tembra i oktobra 1943. godine, u pismu odbora, odnosno kao njegovi predsjed-
star unutrašnjih poslova Vlade Albanije i Josipa Broza Tita upućenog Ivanu Milu- nik i potpredsjednik. Inicijativni odbor
povjerenik ABVER-a za Kosovo. tinoviću, delegatu Centralnog komiteta pismeno se obratio Predsjedništvu AV-
Njemački komandant za Sandžak, pu- KPJ i Vrhovnog štaba NOV i POJ u Cr- NOJ-a i tom prilikom objasnio razloge
kovnik Kempler, bio je zagovornik ideje noj Gori, u kojem se, između ostalog, kaže: koji su ga motivirali da sazove skupštinu
o formiranju posebne administrativne “Smatram da bi bilo potrebno da što prije ZAVNOS-a. Između ostalog, istaknuta je

STAV 21/11/2019 53