Page 34 - STAV broj 142
P. 34
politika
prisustvovali jer je crnogorski komunistički svoja prva dva saradnika, komandantom Osim samog ZAVNOS-a, koji je bio ratna
lider Ivan Milutinović, koji je bio zadužen brigade Vladimirom Kneževićem Volo- narodna skupština, i IO ZAVOS-a, koji
da s crnogorskim i sandžačkim vijećnicima đom i komandantom Četvrtog bataljo- je predstavljao Vladu Sandžaka, imao je
dođe u Jajce, otišao samo s crnogorskim na Tomašem Žižićem, ubijen je u zajed- sedam odsjeka koji su predstavljali sedam
vijećnicima, čime je sandžačke vijećnike, ničkoj partizansko-četničkoj akciji 2. i 3. ministarstava predviđenih u tom perio-
ne upoznavši ih s vremenom i maršutom oktobra 1942. godine u selu Trnovo, kod du. Sandžak je tokom cijelog rata imao
putovanja, spriječio da učestvuju na tom Mrkonjić-Grada. svoju posebnost, imao je čitavu strukturu
veoma važnom skupu gdje se krojila sud- organa koje će imati buduće republike,
bina buduće Jugoslavije. Sandžak je od 4. do 20. decembra 1941. vojne i civilne”, ukazuje Rahić. Prilikom
godine bio centar narodnooslobodilačkog formiranja ZAVNOS-a, Crnogorci i Srbi
Historičar Esad Rahić iz Društva pokreta, područje i prostor slobodne te- predstavljali su uvjerljivu većinu, ali su
historičara Sandžaka podsjetio je da je ritorije na kojoj je bilo cjelokupno ruko- sva tri naroda, Muslimani, Crnogorci i
čak na prostoru Jugoslavije prvi organ bu- vodstvo tog pokreta iz Sandžaka, Srbije Srbi, imala zajednički stav da “Sandžak
duće civilne vlasti – narodnooslobodilački i Jugoslavije. U tom je periodu Nova Va- zaslužuje isti status kao i ostale jugosla-
odbor – formiran 21. jula 1941. godine u roš bila centar NOB-a, a pored Vrhov- venske zemlje”.
Beranama, Sandžaku. Ti su odbori kasnije nog štaba, CK i ostalih organa, tu je bio
formirani na prostoru cijele Jugoslavije i i Josip Broz Tito. “Nažalost, manipulacije koje su se do-
oni su nakon rata postali organi narodne godile pri kraju rata, kada je Zapad praktič-
vlasti. Prvo komandno tijelo za ovu pokra- Na teritoriji Jugoslavije formirano je pet no natjerao najviše partijsko rukovodstvo,
jinu, povezano direktno s Vrhovnim šta- proleterskih brigada kao najmoćnijih pa i samog Tita, da u okviru Nacionalnog
bom, bilo je formirano 5. oktobra 1941, a vojnih jedinica. Tri su bile sandžačke: komiteta KPJ, koji je bio komunistička
u Crnoj Gori 19 dana kasnije. Sandžak je Treća proleterska sandžačka brigada, vlada, moraju primiti članove izbjegličke
bio treća po redu jugoslavenska zemlja u Četvrta proleterska sandžačka briga- vlade u Londonu, na čelu s Ivanom Su-
kojoj je izbio ustanak. U Srbiji je to bilo da i Peta proleterska sandžačka briga- bašićem, došlo je do jedne kompromisne
7, u Crnoj Gori 13, a u Sandžaku 14. jula da. Te tri brigade bile su sastavljene i kompromitovane vlade Demokratske
1941. godine, kada su oslobođeni Mojkovac, od pripadnika sva tri naroda iz San- Federativne Jugoslavije 1944. godine, u
Šahoviće, Brodarevo, te kasnije Bijelo Polje. džaka: Bošnjaka, Crnogoraca i Srba. koju su ušli oni koji su sve vrijeme rata
Sandžak je imao i svoju 37. sandžačku podržavali Mihailovićev četnički pokret
U Sandžaku je još od 1939. godine dje- proletersku diviziju, formiranu 1944. i stvaranje velike Srbije.”
lovao Oblasni komitet KPJ za Sandžak i godine od Treće i Četvrte sandžačke i
formalno je bio vezan za Pokrajinski ko- Osme crnogorske brigade. Ova velika TITO AMINOVAO PODJELU
mitet KPJ za Crnu Goru, Boku, Sandžak vojna formacija, od oko 2.300 boraca,
i Metohiju. Od oktobra 1941. godine san- učestvovala je u oslobađanju istočne Na Drugom zasjedanju (Z)AVNOS-a
džački komitet bio je samostalan i direk- 29. marta 1945. godine u Novom Pazaru
tno vezan za Centralni komitet KPJ, a Bosne i Sarajeva i stigla krajem rata odlučeno je da se on odmah raspusti jer,
na njegovom čelu bio je poznati revolu- i do Slovenije. ustvrdili su, na osnivačkoj skupštini u
cionar i narodni heroj – legendarni Rifat Pljevljima nije postavljen zahtjev za po-
Burdžović Tršo. BLISTAVA I TRAGIČNA EPIZODA seban položaj Sandžaka u budućoj drža-
vi. Tom se odlukom probojski, milešev-
Bjelopoljac Tršo, još od prije rata po- Esad Rahić za Stav kaže da je ski, zlatarski, sjenički, štavski i deževski
znati predvodnik beogradskih studenata, ZAVNOS bio najblistavija, ali isto- srezovi pripajaju Srbiji, a pljevaljski i bje-
a tokom rata jedan od vodećih antifašista vremeno i najtragičnija epizoda 20. lopoljski Crnoj Gori. Protiv takve odluke
i vodećih ličnosti NOB-a i CK KPJ-a, sa stoljeća za građane Sandžaka. Najbli- bili su predsjednik Sreten Vukosavljević
stavija zbog toga što je Sandžak tada i sekretar Mirko Ðuković. Praktičnu po-
bio najbliži rješenju svog statusa. djelu Sandžaka i smrtnu presudu statusu
“Vijeća oslobođenja praktično
su imale samo buduće republike.
34 23/11/2017 STAV
