Page 11 - STAV broj 414

Srbiji“. S vanrednog zasjedanja Svetog svedočenja, izjavljujemo sa punom mo-
arhijerejskog sabora, održanog 16. i 17. ralnom odgovornošću da takvih logora
januara 1992, izdato je saopćenje u kome u Republici srpskoj Bosne i Hercegovi-
se kaže da je srpski narod već pola stolje- ne, kao ni u Srpskim Krajinama, niti je
ća „politički razdrobljen i izdeljen nepri- bilo niti ima.“ Ali u saopćenju dalje, zato,
rodnim granicama koje rasecaju njegov nastavljaju: „Što se tiče žrtava nasilja na
živi organizam“, te se nastavlja: „Njih je srpskoj strani, posedujemo mnogobrojna
isplanirala komunistička Internacionala, proverena svedočenja o pojedinačnim
ostvarila neofašistička i ustaška okupacija, i grupnim silovanjima i nasiljima nad
a utvrdila i produžila, protiv volje srpskog ženama, čak i devojčicama. Najstrašniji su,
naroda, Titova komunistička diktatura pre- za moralnu odgovornost i ljudsku savest
ko svog izrazito antisrpskog AVNOJ-a... samih žrtava i svih nas, mnogi slučajevi
Zbog toga, ni Srpska pravoslavna crkva, ni žena Srpkinja koje su pod takvim nasiljem
srpski narod nikada nisu priznali veštač- ostale u drugom stanju...“ Zločine u Bosni
ke i nelegitimne ‘avnojevske’ unutrašnje i Hercegovini koje su činili pripadnici
granice ustanovljene, bez istorijskih ili et- srpskih oružanih jedinica episkopi
ničkih osnova, samovoljom komunističke su objašnjavali „gnevnom osvetom“, i jedini krivci za rat u krajevima bivše
gerile u uslovima okupacije i građanskog „izbezumljenošću i raspamećenošću Jugoslavije da bi održali veliku Srbiju, a
rata“, stoji u Tomanićevoj knjizi. pojedinaca“ (vladika Atanasije Jevtić) i ovo je u stvari građanski rat...“
„ostrvljenošću pojedinaca“, kako je to Inače je u to vrijeme vrh SPC postao
BOSNA I SPC kazao patrijarh Pavle. izuzetno blizak s rukovodstvom bosanskih
Početkom devedesetih Bosna i Her- Vrh SPC-a je u to doba šutio na vi- Srba na Palama, posebno u vrijeme raski-
cegovina bila je nezaobilazna tema u raz- jesti o tome da je u Banjaluci, gradu na da s politikom Slobodana Miloševića. Sve
mišljanjima zvaničnika SPC. Neposredno čijem području nije bilo ratnih dejsta- nade Srpske pravoslavne crkve, posebno
pred početak Agresije glavni i odgovor- va, srušeno svih 16 džamija i pet turbe- „tri A“ (mitropolita Amfilohija, vladike
ni urednik Pravoslavlja Dragan Terzić ta, kao i sahat-kula. U Banjaluci je još u Atanasija i vladike Artemija), bile su po-
tvrdi da bosanski Srbi „ne žele da žive u februaru 1992. godine bačen eksploziv i ložene u „tri K“ (Karadžića, Krajišnika i
džamahiriji sličnoj Libiji i da bi oni pod oštećeno turbe Ferhadija džamije. Onda Koljevića) i, naravno, Biljanu Plavšić. Nju
vlašću mudžahedina imali isti status koji je 9. aprila 1993. godine spaljena džami- je mitropolit Amfilohije nazvao „novom
imaju hrišćani u islamskim zemljama, tj. ja u Podpećinama, srušene su Ferhadija Kosovkom devojkom“.
bili bi robovi, što su već iskusili tokom i Arnaudija u zoru 7. maja 1993. godine. Sarajevski sveštenik Dragomir Ubipa-
petovekovne islamske okupacije“. Posljednje banjalučke džamije spaljene rović u jednom od brojeva časopisa Hri-
U Pravoslavlju od 15. marta 1992, tri su 6. i 8. septembra 1993. godine. šćanska misao opisao je kakav je bio odnos
sedmice pred zvaničan početak Agresije, Tomanić podsjeća kako su se u no- Crkve u ratnim godinama prema čelnici-
teolog Božidar Mijač objasnio je čitaocima vembru 1994. godine u takvoj „čistoj i ma bosanskih Srba. „Crkvene prostorije i
patrijaršijskog lista da određivanje pravog bezminaretnoj“ Banjaluci okupili srpski svečanosti su poslužile za promociju čelnih
značenja pojmova rat i mir nije tako jedno- arhijereji i održali vanredno zasjedanje ličnosti SDS-a i njihovu preporuku naro-
stavno. „Stvar je mnogo komplikovanija. Svetog arhijerejskog sabora. U poruci koja du. U toj bezmjernoj podršci se najbolje
Nije sve što miruje dobar mir i nije sve je objavljena nakon zasjedanja episkopi iskazala naša sklonost ka pretjerivanjima.
što ratuje zao rat. Može mir, kao takav, da su podsjetili da je Banjaluka „mučenički Išlo se dotle daleko, da su se i sami prvaci
bude zlo, a može rat, kao takav, da bude grad stradanja Sveštenomučenika Plato- stranke zbunjivali ukazanom pažnjom i
dobro – zavisno od sadržaja kojim su je- na, anđela Crkve Božije banjalučke, čiji previše laskavim ocjenama o njima sami-
dan i drugi fenomen ispunjeni... Ako je je Saborni hram prije 50 godina takođe ma - o tobože Bogom predodređenim im
mir, ili težnja za njim, ispunjen neprav- stradao, kao i mnogi drugi u ovim kraje- mesijanskim ulogama. Kako i ne bi kad
dom“, onda je on „kloaka i establišment vima sa hiljadama pravoslavnih vernika“. su im se sveštena lica obraćala sa neču-
dušegubstva i bogogubstva, ali i činilac Pedeset godina kasnije na banjalučkim venim slavopojima u kojima ih tu pred
mnogih socijalnih nedaća i osunovraće- prostorima nisu stradavali pravoslav- narodom podsjećaju: ‘da ih je sami Bog
nosti“. Poslije ovakvih tumačenja srpski ne crkve ni srpsko pravoslavno stanov- poslao da spasu rod srpski’... Takvo neod-
narod je mogao spremnije da dočeka sva ništvo, ali zato džamije i muslimansko mjereno služenje Crkve politici i pomoć
iskušenja koja su uskoro uslijedila, pod- stanovništvo jesu. Oni su, međutim, kao Crkve da ta politika zadobije povjerenje
sjeća Tomanić. i u drugim zvaničnim dokumentima Srp- naroda, ta previše vidljiva simbioza i taj
U to se doba sveštenstvo najčešće u ske pravoslavne crkve i u ovoj poruci bili zajednički rad na istom polju, apsolutno
svojim javim istupima bavilo negiranjem bezimeni. Episkopi su smatrali da je sa- podrazumijeva, nakon svih događaja, i
ili relativizacijom zločina počinjenih nad svim dovoljna jedna uopštena, toliko puta zajedničku podjelu uspjeha i neuspjeha!
Bošnjacima i znacima njihovog islamskog ponovljena fraza kojom se osuđuje „raza- Stoga je za očekivati da Crkva od novih
identiteta. Tako su, naprimjer, episkopi ranje svetinja i bogomolja, pravoslavnih, vlasti bude i obilato nagrađena. Ali ako
Srpske pravoslavne crkve saopćenju s van- rimokatoličkih i muslimanskih“. se povede pitanje odgovornosti za ratne
rednog zasjedanja Svetog arhijerejskog Uvodnu riječ održao je patrijarh srp- posljedice (razaranja i žrtve) pored poli-
sabora u decembru 1992. godine odbaci- ski Pavle, koji je govorio o ratu i zločini- tičkih i vojnih subjekata, za očekivati je
li optužbe na račun Srba u BiH da „drže ma počinjenim u Bosni i Hercegovini, ali da bude spomenuta i Crkva.“
u logorima 40.000 žena Muslimanki za je patrijarh ustvrdio da Srbi nisu nizašta
svoje iživljavanje i silovanje“. krivi te da su sve grozote počinili drugi. KAD MUSLIMANI SMRDE
„U ime pravde Božje, na osnovu sve- „Tragiku položaja srpskog naroda i Srpske Možda je najbolje, kako bi se ilustrira-
dočenja naše sabraće arhijereja iz Bo- pravoslavne crkve vidim u tome što smo li stavovi velike većine crkvenih velikaša
sne i Hercegovine i drugih pouzdanih celo vreme predstavljani kao zločinci tog vremena, podsjetiti na slučaj vladike

STAV 10/2/2023 11