Page 59 - STAV broj 284

Kvalitet vode kontrolira se jedino na
Zulinoj česmi kod Autobuske stanice če-
tiri puta godišnje. Inače, Zulinu česmu
podigao je imućni musliman Zula, koji
je za života vodio brigu o njoj.
Česma Dobra voda jeste hajrat boga-
tog Kruševljanina Čelebija Alija Agića,
u čijem su posjedu bili i predjeli Bagda-
la i Grštak, a koji je i nakon odseljenja iz
Kruševca slao novac za njenu popravku
i održavanje. Preko puta od nje nalazila
se Krnja džamija, pa su vjernici na njoj
uzimali abdest. Do njih je bilo i staro kru-
ševačko pazarište (pijaca).
Lazarička česma nosi naziv po Laza-
rici, naselju koje je nekad bilo selo, a da- Kuća begova Frenčevića s kraja XVIII stoljeća
nas dio Kruševca.
Na ostalima se voda ne upotreblja-
va više za piće, a neke su, poput Dobre Velika česma 1924.
vode, presušile.
Osim toga, na ovaj vakat podsjećaju
i toponimi, kao što je naziv kruševačkog
naselja Begovo Brdo. Tokom 2013. godine
rekonstruirano je pet pomenutih česama.

RAZVOJ KRUŠEVCA (ALADŽA-HISARA)
U DOBA OSMANSKE VLADAVINE
Kruševac je kao svoju prijestonicu vje-
rovatno na mjestu neke starije utvrde ili
naselja podigao knez Lazar Hrebeljanović
u periodu nakon Maričke bitke. Prema pre-
danju, Kruševac je dobio ime po krušcu,
riječnom kamenu oblog oblika od kojeg je
grad najvećim dijelom sazidan. Postoje još
dva predanja: da je u starini ovaj kraj bio
poznat po uzgajanju krušaka, po kojima je
dobio ime, ili da je tako nazvan zbog kruš-
kastog oblika temelja kruševačke tvrđave.
Najraniji zabilježeni napad na Kruše-
vac osmanske vojske dogodio se 1413. go-
dine, kada je princ Musa zapalio podgra- osmanske prisutnosti u ovom kraju u 15. se kao prvi osnivači vakufskih objekata
đe i bombardirao kruševačko utvrđenje. stoljeću. Već u 16. stoljeću imamo 6 saču- pojavili sultani i krajiški zapovjednici,
Prvi put Kruševac dolazi pod vlast vanih popisa Kruševačkog sandžaka u pe- na šta su se kasnije nadovezali imućniji
Osmanlija 1427. godine. Oni vladaju gra- riodu od 1516. do 1584. godine, a četiri od građani, među kojima je bio i značajan
dom do 1444. godine. njih sadrže popise vakufa, što nam pruža broj žena. Vakufske fondacije omoguća-
Osmanlije gradu daju novo ime – mogućnost sagledavanja urbane strukture vale su ne samo izgradnju objekata već i
Aladža-Hisar (Šareni grad) – po redovi- orijentalno-islamske kasabe Kruševac, koji njihovo održavanje.
ma crnog i bijelog kamena, od kojeg je će od sredine 17. stoljeća doseći rang šehera. Sačuvani defteri (popisi) nam pokazuju
ovo utvrđenje sazidano. U formiranju urbanog lika Kruševca i da je Aladža-Hisar (Kruševac) u 16. stolje-
Historičari su podijeljeni u mišljenju njegove vjerske, obrazovne, komunalne i ću bio kasaba s muslimanskom većinom
da li je Kruševac uopće 1444. godine vra- privredne infrastrukture odigrala je pre- koja se povećavala u svakom narednom
ćen pod vlast Srpske Despotovine jer je i u sudnu ulogu institucija vakufa. I ovdje su popisu. Samo u vremenu od 14 godina,
narednim osmanskim popisima zastupljen
i kruševački kraj, ali ono što je pouzdano,
Kruševac je definitivno od 1455. godine pa Sačuvani defteri (popisi) nam pokazuju da je Aladža-Hisar
sve do 1833. godine, s manjim i neznatnim (Kruševac) u 16. stoljeću bio kasaba s muslimanskom većinom
prekidima, bio dio Osmanskog carstva.
Zbog izgubljenih popisa Kruševačkog koja se povećavala u svakom narednom popisu. Samo u
sandžaka, nepostojanja sačuvanih opisa vremenu od 14 godina, odnosno između popisa iz 1516. i 1530.
grada putopisaca, koji su se kretali Cari-
gradskim drumom, koji je tridesetak ki- godine, postotak kršćana se s 40,9 posto smanjio na 22,6 posto,
lometara udaljen od Kruševca, mi danas dok se u popisu iz 1584. godine sveo na 14,3 posto. Drugim
ne možemo ništa podrobnije reći o izgle-
du Kruševca, broju stanovnika i njegovoj riječima, Kruševac je već od 16. stoljeća bio orijentalno-islamska
vjerskoj strukturi tokom sedam decenija kasaba s izrazitom muslimanskom većinom

STAV 13/8/2020 59