Page 35 - STAV 65 02.06.2016

Rafael Biban Mile Pešorda

isti status kao i u Bosni. (...) Današnji tzv. poticale su ih na to zbog svoga interesa, politički motiviranu srbizaciju bosanskih
bosanski katolici i bosanski pravoslavci ekonomskog i vojničkog. Osmanlijska pravoslavaca i na teritorijalne pretenzi-
su 100% ovoga vlaškog porijekla. Neki su država im je osigurala slobodu vjere i je Kneževine Srbije prema Bosni i Her-
mobilizirani u devširmi, ali se mali broj podizanja pravoslavnih crkava, kojih u cegovini, koje počinju s 1844. godinom
njih vratio u Bosnu. Jedan mali dio da- Bosni nije nikada ranije bilo, što je često i Načertanijama Ilije Garašanina, koje se
našnjih bosanskih muslimana je također dovodilo i do brže sedentarizacije ovog prikrivalo od šire javnosti.
ovog porijekla.” socijalnog sloja i njegovog prelaženje Kako navodi Skarić, članovi Druš-
Razmatrajući etničku strukturu bo- na zemljoradnju. Uglavnom su, tek kao tva, “ne smejući u varoši javno agitovati,
sanskohercegovačkog stanovništva na zemljoradnici, prelazili na islam. Oni su izlazili bi pazarnim danom izvan varo-
osnovu osmanskih izvora, osmanisti su se uklapali u bosansko društvo, potpuno ši u susret seljacima, pa bi ih dočekivali
saglasni u tome da etnike Srbin i Hrvat ravnopravno sa svim drugim stanovniš- i učili ih da se ne zovu drugačije nego
osmanski izvori Bosne uopće ne poznaju. tvom Bosne, i postajali su Bošnjaci. Taj Srbi”. Razumije se, politički motivirana
S tim u vezi, Aličić piše: “Kako pravoslav- proces nije bio spor, naročito u nekim propaganda imala je izgleda na uspjeh je-
lja nije bilo u Bosni do dolaska Osmanlija, područjima Hercegovine.” dino uz uvjet da se nepismeni srpski se-
današnji pravoslavci, alias, današnji Srbi, Historijski narodi ne nastaju napra- ljaci uvjere da je Vlah “pogrdan naziv za
isključivo su vlaškog porijekla. Prema sno već evolutivno, što se u novije vri- Srbe” te da su njegovi autori “zlonamjer-
tome, očito je da pravoslavlje nije histo- jeme događa i s bosanskim Srbima i što ni Bošnjaci” (“Turci”). I od tada pa do
rijska religija srednjovjekovne bosanske valja poštovati. A kako su od bosanskih danas, “Vlah” je postao i ostao “pogrdan
države, a kako su Srbi u Bosni postali Vlaha postali bosanski Srbi, o tome piše naziv za Srbe”. Uspostavom Kraljevine
tek poslije austrougarske okupacije Bo- srpski historičar Vladislav Skarić (1869 Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine
sne, jasno je da ni današnji Srbi, jer njih –1943). Da bi bosanski Vlasi postali Srbi, (od 1929. Kraljevine Jugoslavije) pa do
kao narod određuje isključivo pripadniš- u Sarajevu je 1863. godine osnovano tajno 1992. godine, Srbi su došli u poziciju da
tvo pravoslavlju, nisu historijski narod društvo za iskorjenjivanje naziva Vlah, a etničku oznaku Vlah upućenu Srbinu i
ove zemlje. Kao narod nemaju nijednu uvođenje naziva Srbin. Osnovali su ga i kazneno sankcioniraju. Mnogi su Boš-
drugu socijalnu ili društvenu odredni- vodili srpski popovi, trgovci i učitelji, na njaci zbog riječi Vlah prekršajno kažnja-
cu. Njih su sa sobom vodili Osmanlije i čelu sa svećenikom Teofilom Petranovi- vani i završavali su u zatvoru.
naseljavali tamo gdje je falilo stanovniš- ćem. Društvo je nužno djelovalo tajno, Srpskoj asimilaciji Vlaha prethodio
tva, a i oni sami su se kretali od mjesta iz razloga što bi javno promoviranje i je neuspio pokušaj da se i Bošnjaci prei-
do mjesta, tražeći bolju pašu. Osmanlijske uvođenje u etničku nomenklaturu na- menuju u Vlahe zbog toga što su do 1863.
vlasti im u tome nisu smetale. Naprotiv, ziva Srbin nedvosmisleno ukazivalo na godine svi bosanski pravoslavci bili Vlasi.
S tim u vezi, Vuk Karadžić (1787–1864) u
Preimenovanje bosanskih Vlaha u Srbe poteklo je od svom Srpskom rječniku istumačenom njemač-
“drugih”, odnosno, od politički motiviranih Srbijanaca (Srba) kijem i latinskijem riječima iz 1852. godine
pojam Vlah objašnjava na sljedeći način:
iz Srbije, u kontekstu srbizacije Bosne i Hercegovine, čija “Vlah, 2) Srbi zakona turskog u Bosni i
je posljednja politička posljedica stvaranje savremene Hercegovini, a tako i oni zakona rimskog,
kako u Bosni i Hercegovini tako i u car-
Republike Srpske. Međutim, nauka je nauka, a politika je stvu Austrijskome.” Međutim, preimeno-
politika. Mnogi potomci bosanskih pravoslavnih Vlaha, vanje Bošnjaka “Vlaha” u “Srbe zakona
koji se počesto deklariraju kao najveći Srbi, od historije i turskog”, odnosno u “Srbe vjere turske”,
nije uspjelo zahvaljujući islamu. Musli-
onomastike ne mogu sakriti svoje vlaške korijene manska vjera Bošnjaka bitno razlikuje od
kršćanske vjere Srba i Vlaha.

STAV 2/6/2016 35