Page 81 - STAV broj 224

niti možemo govoriti o prevladava- Gabrijel Jurkić
nju nekih stilova. Godine 1906. Čeh
Jan Karel Janevski u Sarajevu otvara
privatnu likovnu školu koju pohađa-
ju tada neafirmirani, a kasnije veliki
bosanski slikari poput Mijića, Bijeli-
ća, Mazalića, ili jedne od naših prvih
slikarica, Sarajke Lujze Kuzmić-Mijić.
Svi će ovi slikari svoju punu afirmaci-
ju steći dosta kasnije.
Međutim, veoma je interesantno nji-
hovu umjetničku ulogu staviti u kon-
tekst kulturnih i općenito društvenih
dešavanja neposredno prije početka
Prvog svjetskog rata i kasnije zajednič-
ke monarhije jugoslavenskih naroda.
Poznato je da su Slovenija, Hrvatska i
Srbija imale svoje impresioniste, kao
i to da su mnogi slikari iz tih zemalja
bili pod utjecajem fovizma, kubizma i
ekspresionizma. Međutim, s obzirom
na to da su jugoslavenske zemlje bile
na periferiji aktuelnih umjetničkih
dešavanja, nabrojani stilovi zaživjeli
su relativno kasno. Razlog tome jeste razvoj umjetnosti dugo vremena samo pojavljuje s Kandinskim već 1910. go-
što ideja avangarde, a koja je imala posmatrala sa strane. Tako se impre- dine, pa čak i ranije.
svoj kozmopolitski karakter, nije mo- sionizam kod južnoslavenskih slikara Ovdje je interesantno spomenuti
gla zaživjeti unutar društvenih uvjeta primjećuje tek sredinom prve decenije da je prvu apstraktnu sliku u Bosni i
tadašnjeg monarhističkog, a u suštini (u Sloveniji su to bili Jakopić, Grohar, Hercegovini, pod nazivom Kompozicija,
nacionalno podijeljenog sistema. Mo- Jama..., a u Srbiji Milovanović, Mi- uradio Roman Petrović 1920. godine
dernizam je nastao na temeljima ras- ličević, Stevanović i drugi). U Fran- (mada je u to vrijeme na tragu apstrak-
padnutih ili raspadajućih monarhija i cuskoj je impresionizam tada bio već cije bio i Jovan Bijelić). Međutim, ova
na ustrojstvu kapitalističkog društva i prevladan. Prve apstraktne slike kod kašnjenja kompenzirana su na jedan
otvorenog tržišta. Takvi procesi tekli jugoslavenskih slikara uviđamo tek drugi način. Na spominjanim prosto-
su na Balkanu prilično sporo. Moder- početkom dvadesetih godina (u Hrvat- rima s vremenom se razvio zajednički
nizam se razvijao prije svega u Zapad- skoj Jo Klek radi kolaž Pafama 1922), slikarski mentalitet koji je po mnogo
noj Evropi, dok je Istočna Evropa takav što je prilično kasno jer se apstrakcija čemu bio lokalan i etnološki obojen.
To je pogotovo bilo specifično za Bo-
snu, u kojoj su slikari svih konfesija
imali zajedničke motive usko vezane
za bosanske narode, njihovu historiju
i običaje, a dodatno je razvijan i ciklus
bosanskog pejzaža okićen prepoznat-
ljivim panoramama naših gradova.
Na samom početku
moderne u Bosni nije
bilo izražene nacionalne
tematske, a pogotovo
stilske polarizacije, već
su se slikari pokušavali
izboriti s novim likovnim
jezicima i pritom su
izabirali zajedničke
bosanske teme, živopisne
pejzaže ili etnološku
raznovrsnost ovdašnjih

Jovan Bijelić naroda

STAV 20/6/2019 81