Page 73 - STAV broj 382

nastavi u Istanbulu kod tada najvećih osman- Škola Ali-efendije Šerifa umjetničkoj karijeri bio zadužen, između
skih majstora. U Istanbulu je ostao duži ostalog, i za oslikavanje Sultan Ahmedove
niz godina stječući znanje kod Muhameda Faginovića bila je veoma (Plave džamije) u Istanbulu. Alijev otac, ta-
Hulusija, Muhameda Ševkija, Muhameda popularna i utjecajna. Važno kođer Mustafa, bavio se zidnim slikarstvom
Tefkija, Jahje Hilmije, Ali Hajdara Hafidi- i autor je poznatih slika Meke i Medine
ja Melek-paše, Muhameda Arifija i dr. Na- je napomenuti da je porodica na zidovima Miščine džamije u Sarajevu.
brojana imena predstavljala su perjanicu Faginović kroz tri generacije Mustafa je umro u Istanbulu 1900. godine.
istanbulske scene tog vremena i upravo je Za razliku od njih, Ali se posvetio isklju-
izučavanje kaligrafije kod takvih umjetnič- davala poznate umjetnike. čivo kaligrafiji. Izvrsno je poznavao arapski,
kih veličina Islamoviću pribavilo izdvojen Prvi je bio Mustafa, Alijev turski i perzijski jezik. Iz toga proizlazi da je
status u bosanskoj historiji umjetnosti. On dedo, koji je u svojoj bio dobro upućen u orijentalnu književnost i
je često istican od mnogih autora kao naš tesavvufsku nauku. Od vrsta pisama najbolje
najbolji kaligraf, a njegove svojeručno ispi- umjetničkoj karijeri bio je poznavao sulus i talik. Svršenicima svoje
sane diplome u sulusu, neshu i talik-pismu i zadužen, između ostalog, i za škole izdavao je diplome. Međutim, kaligra-
danas se uzimaju kao uzori kaligrafske um- fija nije bila jedino zanimanje Faginovića. Iz
jetnosti. Poslije veoma plodnog istanbulskog oslikavanje Sultan Ahmedove jednog pisma vidi se da je obnašao i posao
perioda Rakim se vratio u rodno Sarajevo, (Plave džamije) u Istanbulu. pisara carskog divana, a imao je i funkciju
gdje je osnovao sopstvenu školu. Islamović muvekita Careve džamije u Sarajevu. Još
je svoju ljubav prema kaligrafiji shvatao jedan aspekt njegovog intelektualnog rada
krajnje sudbinski. veoma je važan, a čega smo postali svjesni
Postojalo je mišljenje da se tom umjet- tek nedavnim otkrićem. Faginović je imao
nošću ne može baviti bilo ko. Iz tog razloga svoju ličnu biblioteku i arhiv u kojima je
ostao je zabilježen njegov legendaran način sakupljao orijentalne rukopise i kaligrafske
odabira učenika, pri čemu bi na početku radove. Na osnovu uvida u zbirku, može se
potencijalne kandidate uporno odbijao, a primijetiti da je selektivno sakupljao ruko-
da bi za učenike prihvatao samo one koji pise drugih autora. Sakupljanje književne i
bi bili krajnje istrajni. Sačuvane diplome umjetničke građe bila je uobičajena praksa
ovog umjetnika i njihova stilska analiza mnogih bošnjačkih intelektualaca. Najpozna-
nam govore da je Islamović na veoma suve- tije privatne zbirke bile su one Safvet-bega
ren način vladao zahtjevnim stilovima kao Bašagića i Mehmeda Handžića.
što su sulus i talik. Ipak, u umjetničkom Ipak, Faginovićeva zbirka specifična
opusu Rakima Islamovića najviše se ističe je jer obuhvata i opuse njegove vlastite
projekt oslikavanja Gazi Husrev-begove umjetnosti, zatim njegovih učenika, kao i
džamije. U sklopu enterijerskog ukrašava- kaligrafije nekoliko drugih majstora. Fa-
nja ovog objekta Gradska uprava Sarajeva ginović je imao veoma pročišćen i estetski
angažirala je Islamovića da izradi veći broj upečatljiv pristup ispisivanja kaligrafije.
kaligrafskih zapisa, kao i zapise unutar Gazi U tom smislu bio je veliki perfekcionista,
Husrev-begovog turbeta. Kaligrafija je bila slijedivši onu poznatu matricu osmanske
urađena zlatnom bojom u sulus-pismu, s umjetničke strogosti kada je u pitanju pri-
tradicionalnim eshatološkim značenjima Abdulah Ajni mjena kaligrafskih pravila. S druge strane,
i bila je raspoređena po čitavom objektu. Hasagić bio je majstor složenih kompozicija (još
Zbog kasnijih intervencija, te se kaligrafije jedna od tendencija u osmanskoj kaligrafiji
nisu sačuvale, osim dva eksterijerna zapisa 19. stoljeća), a eksperimentirao je i s kolaž-
na portalu. Srećom, sačuvane su kaligrafi- nom kaligrafijom koja je u to vrijeme bila
je iz Gazi Husrev-begovog turbeta, koje su novina. Najčešće je ispisivao zlatno, ili bi-
rađene zlatnom bojom na plavoj površini, jelo pismo, na tamnoj poleđini (zerendut).
a po svojoj ljepoti forme i kompozicije mo- Sve ono što čini kvalitetan kaligrafski rad,
žemo ih svrstati u sami vrh bosanske kali- siguran potez, stilska i tipološka dosljed-
grafske umjetnosti. nost, idealna proporcija harfa, pravilan
odnos među harfovima, jasna i inovativ-
ALI-EFENDIJA ŠERIF FAGINOVIĆ na kompozicija, možemo naći u Alijevom
Posljednja kaligrafska škola javlja se na djelu. Tekstualni sadržaji levhi uglavnom
prelazu između 19. i 20. stoljeća. Njen osni- su tipični, ali se susreću i tesavvufski citati,
vač bio je Ali ef. Šerif Faginović. Iako je u što je bilo karakteristično za kaligrafe koji
to vrijeme Bosna formalno bila pod vlašću su bili skloni sufizmu. Što se tiče tačnih
Austro-Ugarske, koja se trudila da namet- datumskih odrednica trajanja njegove škole
ne nove običaje i prikaže evropsko kulturno kaligrafije, možemo samo pretpostavljati.
naslijeđe kao bolje i naprednije od osman- Jedino što se može tvrditi jeste da je škola
sko-islamskog, Bošnjaci su i dalje bili odani bila aktivna i u toku prve decenije prošlog
islamskim oblicima umjetničkog izražavanja. stoljeća. Isto tako, zagonetan je i datum
Škola Ali-efendije Šerifa Faginovića bila je njegove smrti. Jedna sačuvana levha ovog
veoma popularna i utjecajna. Važno je na- majstora datira čak iz 1916. godine.
pomenuti da je porodica Faginović kroz tri (Iz neobjavljene knjige Kenana Šurkovića:
generacije davala poznate umjetnike. Prvi “Kratka historija islamske umjetnosti u Bosni
je bio Mustafa, Alijev dedo, koji je u svojoj Husein Rakim-efendija Islamović i Hercegovini”) n

STAV 1/7/2022 73