Page 58 - STAV broj 424

DRUŠTVO

jezički savjeti dr. sc. alena Kalajdžije (33. dio)

iZnajmiti u ZnaČenju

“unajmiti”, a, Ko je jamio, jamio

Piše: Alen KALAJDŽIJA
Dr. sc. Alen Kalajdžija naučni je savjetnik
Instituta za jezik Univerziteta u Sarajevu, u
kojem je obavljao i funkciju direktora u dvama
mandatima. Njegova područja zanimanja jesu
lingvistika i historija jezika. Do sada je ukupno
objavio 72 rada, uključujući izvorne naučne
članke, stručne radove i prikaze, a istovremeno
je učestvovao na 54 domaće i međunarodne
naučne i stručne konferencije, simpozija i
okrugla stola, od čega su 25 učestvovanja
od izbora u zvanje višeg naučnog saradnika.
Učestvovao je na više od 60 stručnih tribina i
promocija izdanja iz oblasti bosnistike. Urednik
je više od 20 izdanja Instituta za jezik, od čega
je u 14 izdanja bilo od izbora u zvanje višeg
naučnog saradnika, te je bio recenzent niza
različitih naučnih i stručnih djela iz oblasti
bosnistike.

ko ne ViDi DoBro, nek staVi naočare, ne, naočale, ne, Đozluke,
a mogu i cVike...

Mnogo je ljudi s oštećenjem vida i svima njima trebaju poma- provenijencije, kako se to može vidjeti i u normativima, što
gala. Ako se operativno ne otkloni oštećenje, koristi se lupa, bi se moglo pretpostaviti da ima prednost, mada je u popisu
odnosno uvećalo, a mnogi uzmu i sočiva, mada su najčešće dubleta oblik s -e abecedno prije oblika s -i. To se istovre-
u upotrebi – naočale ili naočali, naočare ili naočari, odnosno meno uklapa u modele riječi koje imaju muški i ženski oblik,
đozluke ili đozluci ili pak cvike. Prva dva množinska para nor- da prednost imaju ženske forme: sekunda, minuta, leksema,
ma tretira na jednak način, pri čemu se smatra da su dubletni. leksika, itd. I pored toga, može se reći bez opasnosti greške
Turcizam đozluke ili đozluci koristi se vjerovatno u posebnim da je kod nas najrasprostranjeniji oblik naočale, pa taj oblik
prilikama i socio-kulturnim okolnostima, povlačeći se polah- može pledirati da će u potpunosti preuzeti primat. S druge
ko pred prvim dvama dubletama, dok su cvike prvenstveno strane, oblici muškog roda bliži su istočnijim krajevima sred-
vezane za regionalnu, a možda i žargonsku upotrebu. njojužnoslavenskog terena.
Ne treba posebno isticati da su naočale, odnosno naočare Kad je pak riječ o turcizmu, izgleda da dominiraju množinski
neologizam koji je izveden na sljedeći način: na + oč + al + oblici muškog roda: đozluci, izvedeni iz singularnog oblika
e/i, odnosno na + oč + ar + e/i. Gledajući tvorbeni obrazac, đozluk, tur. gözlük, tvoreći pravilan pluralni oblik izveden iz
može se zaključiti da je sufiks s elementom -r znatno češći singularne forme đozluk. Cvike su došle iz njem. Zwicker, ali
negoli je to slučaj s elementom sufiksa -l u datom tvorbenom su kod nas poprimile hipokoristički oblik, pri čemu je cviker
obrascu, iz čega bi se mogao izvesti zaključak da oblik s ele- ustvari predstavljao dvodijelna stakla za oči što su stajala bez
mentom -r- ima svojevrsnu prednost, iako oba oblika imaju nožica koje se drže za ušima. Očito je da su cvike izgubile
ovjeren normativni status. Međutim, jezička praksa govori prvotno značenje „naočala bez zaušnih nožica“ te da se zna-
o tome da je nešto rasprostranjeniji množinski izraz naoča- čenje poopćilo na svaku vrstu navedenog pomagala za oči.
le u odnosu na naočare. Ali, to nije sve. U odabiru oblika za Da ne zaboravimo, postoje i sunčane – naočare i naočale,
oznaku ženskog ili muškog roda prednost imaju oblici ženske đozluke, a i cvike. Ko voli, nek izvoli.

58 21/4/2023 STAV