Page 53 - STAV broj 387
P. 53
nastalom u socijalističkom periodu, a čiji
su autori najvećim dijelom bili učesnici ili
svjedoci ovog spornog događaja. Konačan
sud i ocjenu o ovom problemu ostavit ćemo
čitateljima. Za primjer ćemo uzeti dešava-
nja u vrijeme ustanka na području Krajine,
tačnije Bosanske Krupe, gdje se ovih dana
njeni građani prisjećaju stradanja Bošnja-
ka u Velikom Duboviku i drugim selima u
okolini Bosanske Krupe u periodu od 29.
jula do 2. augusta 1941. godine.
Veliki Dubovik, koji se sve do 1931.
godine zvao Turski Dubovik, spadao je u
red najvećih bošnjačkih sela u Podgrme-
ču. Naseljen je krajem 17. i početkom 18.
stoljeća prognanim muslimanima Like.
Stanovništvo se bavilo uglavnom poljopri-
vredom, dok je u selu bilo i dobrih zana-
tlija i trgovaca. Drugi svjetski rat dočekali Bošnjačke izbjeglice
su zaokupljeni svakodnevnim obavezama
i poslovima ne sluteći veliku nesreću koja Četnici kolju čovjeka
se nad njima nadvila. Drugog augusta 1941.
godine napadnuti su od ustanika čije su je-
dinice činili okolni srpski seljaci. Počinjen
je stravičan zločin u kojem je na najsvirepiji
način ubijeno preko 20 mještana.
U monografiji Bosansko-krupska opština
u ratu i revoluciji iz 1969. godine objavljen
je odlomak iz knjige Svetozara Ćulibrka
Zapisi sa Grmeča (izdanje “Prosvete” Beo-
grad 1964. godine) pod nazivom Likvida-
cija ustaškog uporišta u Velikom Duboviku, u
kojem je dijelom opisan napad ustanika na
ovo selo, a u kojem je učešće uzeo i pozna-
ti dječiji pisac Branko Ćopić. U nastavku
teksta donosimo navedeni članak.
“Sjedište dubovičke opštine prije rata
bilo je u Srednjem Duboviku, a poslije
stvaranja NDH opština je preseljena u Ve-
liki Dubovik, u kuće braće Kulenovića.
Dubovički trgovac se opredijelio za Hitle- odlazio u Dubovike. Noću su ustaše pile, Jama Jasle
ra i Pavelića; u svojoj prodavnici prikucao jele jaganjce i pucale. A u večernje časove kod Jasenice
je na zid geografsku kartu Evrope i svaki čuo se glas dubovičkog hodže sa minareta ustanici su bacali
dan slušao radio-vijesti iz Zagreba; na kar- dubovičke džamije. Seljaci se, međutim, la- bošnjačku djecu
ti je označavao put Hitlerove vojske prema tiše skrivenog oružja i krenuše na Dubovik.
Moskvi, govoreći da ‘Rusi biže’ i da će ‘za Opkoliše ga sa svih strana, tako da ni ptica
petnaest dana cila Rusija pasti’. Međutim, ne bi mogla izići iz njega. Stigli su Ruji-
bilo je u ovom muslimanskom selu i pošte- ščanci, Petrovićani, Hašanci, Dubovičani,
nih seljaka muslimana koji se nisu slaga- zatim ustanici iz Benakovaca, Potkalinja i
li sa novim režimom, govoreći da ustaška Jasenice. Sa minareta džamije posmatrao ih
politika ne valja i da vodi krvoproliću. Iz je neki mladić kojeg su ustaše bile postavi-
Krupe se obuklo šest-sedam ustaša. Došli le kao stražu, a oni su se povukli u zidanu
su pijani fijakerom u opštinu i donijeli iz kuću Bobića; bilo ih je oko dvanaest. Pod
Krupe tajne spiskove za likvidiranje ljudi njihovim pritiskom u kuću se sklonilo i
iz srpskih sela. Za likvidaciju su bila pred- nešto žena i djece. Pozvani da se predaju,
viđena dva-tri ugledna seljaka iz svakog odgovorili su puščanom vatrom. Međutim,
sela. To je bio prvi spisak, a pripremao se dva ustanika su uspjela da se uvuku u po-
drugi mnogo veći; prva grupa obuhvatila drum i da zapale bure petroleja. Kad je po-
je oko 70 ljudi. Ujedno, ustaše iz Krupe čeo da izbija gust dim iz podruma, na kući
su nastojale da uvuku u ustaške redove i se pojavio bijeli barjak. Sa dignutim ruka-
nekoliko Dubovičana. Ovi su se kolebali, ma izišlo je nekoliko žena, djece i seljaka
tako da je jedan šest puta oblačio i skidao muslimana. Dvojica su prepoznali Aćima
ustašku uniformu. Rašetu iz Hašana i zamolili ga da ih spase.
Pijane ustaše hodale su po selima i ku- Ali dok se Aćim okrenuo, neko ih je ubio.
pile seljake. Iz srpskih sela niko više nije Dvojica ustaša skočiše sa Bobićeve kuće i
STAV 5/8/2022 53