Page 53 - STAV broj 387
P. 53

nastalom u socijalističkom periodu, a čiji
          su autori najvećim dijelom bili učesnici ili
          svjedoci ovog spornog događaja. Konačan
          sud i ocjenu o ovom problemu ostavit ćemo
          čitateljima. Za primjer ćemo uzeti dešava-
          nja u vrijeme ustanka na području Krajine,
          tačnije Bosanske Krupe, gdje se ovih dana
          njeni građani prisjećaju stradanja Bošnja-
          ka u Velikom Duboviku i drugim selima u
          okolini Bosanske Krupe u periodu od 29.
          jula do 2. augusta 1941. godine.
            Veliki Dubovik, koji se sve do 1931.
          godine zvao Turski Dubovik, spadao je u
          red najvećih bošnjačkih sela u Podgrme-
          ču. Naseljen je krajem 17. i početkom 18.
          stoljeća prognanim muslimanima Like.
          Stanovništvo se bavilo uglavnom poljopri-
          vredom, dok je u selu bilo i dobrih zana-
          tlija i trgovaca. Drugi svjetski rat dočekali   Bošnjačke izbjeglice
          su zaokupljeni svakodnevnim obavezama
          i poslovima ne sluteći veliku nesreću koja                                             Četnici kolju čovjeka
          se nad njima nadvila. Drugog augusta 1941.
          godine napadnuti su od ustanika čije su je-
          dinice činili okolni srpski seljaci. Počinjen
          je stravičan zločin u kojem je na najsvirepiji
          način ubijeno preko 20 mještana.
            U monografiji Bosansko-krupska opština
          u ratu i revoluciji iz 1969. godine objavljen
          je odlomak iz knjige Svetozara Ćulibrka
          Zapisi sa Grmeča (izdanje “Prosvete” Beo-
          grad 1964. godine) pod nazivom Likvida-
          cija ustaškog uporišta u Velikom Duboviku, u
          kojem je dijelom opisan napad ustanika na
          ovo selo, a u kojem je učešće uzeo i pozna-
          ti dječiji pisac Branko Ćopić. U nastavku
          teksta donosimo navedeni članak.
            “Sjedište dubovičke opštine prije rata
          bilo je u Srednjem Duboviku, a poslije
          stvaranja NDH opština je preseljena u Ve-
          liki Dubovik, u kuće braće Kulenovića.
          Dubovički trgovac se opredijelio za Hitle-  odlazio u Dubovike. Noću su ustaše pile,          Jama Jasle
          ra i Pavelića; u svojoj prodavnici prikucao   jele jaganjce i pucale. A u večernje časove   kod Jasenice
          je na zid geografsku kartu Evrope i svaki   čuo se glas dubovičkog hodže sa minareta     ustanici su bacali
          dan slušao radio-vijesti iz Zagreba; na kar-  dubovičke džamije. Seljaci se, međutim, la-  bošnjačku djecu
          ti je označavao put Hitlerove vojske prema   tiše skrivenog oružja i krenuše na Dubovik.
          Moskvi, govoreći da ‘Rusi biže’ i da će ‘za   Opkoliše ga sa svih strana, tako da ni ptica
          petnaest dana cila Rusija pasti’. Međutim,   ne bi mogla izići iz njega. Stigli su Ruji-
          bilo je u ovom muslimanskom selu i pošte-  ščanci, Petrovićani, Hašanci, Dubovičani,
          nih seljaka muslimana koji se nisu slaga-  zatim ustanici iz Benakovaca, Potkalinja i
          li sa novim režimom, govoreći da ustaška   Jasenice. Sa minareta džamije posmatrao ih
          politika ne valja i da vodi krvoproliću. Iz   je neki mladić kojeg su ustaše bile postavi-
          Krupe se obuklo šest-sedam ustaša. Došli   le kao stražu, a oni su se povukli u zidanu
          su pijani fijakerom u opštinu i donijeli iz   kuću Bobića; bilo ih je oko dvanaest. Pod
          Krupe tajne spiskove za likvidiranje ljudi   njihovim pritiskom u kuću se sklonilo i
          iz srpskih sela. Za likvidaciju su bila pred-  nešto žena i djece. Pozvani da se predaju,
          viđena dva-tri ugledna seljaka iz svakog   odgovorili su puščanom vatrom. Međutim,
          sela. To je bio prvi spisak, a pripremao se   dva ustanika su uspjela da se uvuku u po-
          drugi mnogo veći; prva grupa obuhvatila   drum i da zapale bure petroleja. Kad je po-
          je oko 70 ljudi. Ujedno, ustaše iz Krupe   čeo da izbija gust dim iz podruma, na kući
          su nastojale da uvuku u ustaške redove i   se pojavio bijeli barjak. Sa dignutim ruka-
          nekoliko Dubovičana. Ovi su se kolebali,   ma izišlo je nekoliko žena, djece i seljaka
          tako da je jedan šest puta oblačio i skidao   muslimana. Dvojica su prepoznali Aćima
          ustašku uniformu.                 Rašetu iz Hašana i zamolili ga da ih spase.
            Pijane ustaše hodale su po selima i ku-  Ali dok se Aćim okrenuo, neko ih je ubio.
          pile seljake. Iz srpskih sela niko više nije   Dvojica ustaša skočiše sa Bobićeve kuće i


                                                                                                    STAV 5/8/2022 53
   48   49   50   51   52   53   54   55   56   57   58