Page 77 - STAV broj 229

Veliko naslijeđe grčke filozofije zahvaljujući
muslimanskim misliocima postalo je dijelom
zajedničkog naslijeđa koje su prihvatali
andaluzijski i istočni muslimani, ali i Jevreji,
evropski i stočni kršćani. Iako je broj
prevodilaca bio mali, potreba da Evropa
razumije i uči od svijeta u kojem su ulice
čiste, a biblioteke ispunjene rukopisima
bivala je sve izraženijom

operacija rimskim brojevima bilo je skoro nemoguće, pa je do-
lazak arapskih brojeva u Evropu jedan veliki kotač u mehaniz-
mu renesanse. Sličan proces odvijao se na polju astronomije i
medicine. Muslimani su postavili temelj modelu univerzuma
koji su kasnije zagovarali Galileo i Kepler. “Osim toga, musli-
manski astronomi i geografi radili su na modelima koji su pri-
hvatili da je Zemlja okrugla i izvršili su alternativne proračune.
Suštinski je važno što su muslimanski naučnici to predstavili
kao čist naučni parametar i nisu osjetili potrebu da različitim
modelima univerzuma pripišu vjersko-retorički smisao. I dok
je zbog toga prelazak s modela geocentričnog univerzuma na
model heliocentričnog univerzuma na Zapadu izazvao veliku
teološku krizu, u islamskom je svijetu to prihvaćeno kao jasno
naučno-kosmološko pitanje i nije izazvalo vjersko-teološke ra-
sprave”, piše Kalin.
Kao primjer utjecaja na polju astronomije i pitanja modela
univerzuma, koji je Crkva smatrala teološkim pitanjem, Kalin
navodi utjecaj Ebua Abbasa el-Ferganija, slavnog astronoma iz
9. stoljeća, i njegovog djela Kitab fi hareketi’s-semaviyye ve dže-
vami’ ilmi’n-nudžum. U ovom djelu Fergani ustanovljuje da je
Zemlja sferičnog oblika, piše o sjevernom i južnom polu, te is-
pravlja Prolomejev model donoseći nove naučne informacije.
Ovo je djelo s arapskog na latinski jezik prevedeno 1135. go-
dine od Johna iz Seville. U istom periodu nastao je i hebrejski
prijevod ovog kapitalnog djela. Kalin navodi autore koji su se
kasnije pozivali na ovo djelo prepisujući njegove dijelove, te
ističe da se i Kolumbov put prema Indiji temelji na percepciji
okvirima pomirljivim s vjerskom koz- koju su muslimanski naučnici imali o Zemlji. Posebno su za-
mologijom i metafizikom”, objašnjava Kalin, naglasivši nimljive Kalinove opservacije o utjecajima Ferganija na Dan-
da je zbog toga nemoguće analizirati srednjovjekovnu evrop- tea, koji je, kako tvrdi u djelu Convivio ve Vita Nuova, pročitao
sku filozofiju neovisno od svijesti o Platonovoj i Aristotelovoj Ferganijevo djelo. Kalin smatra da je Danteova Božanstvena
avanturi u islamskom svijetu. komedija kulminacija Ferganijevog utjecaja.
Kalin se posebno osvrće na utjecaje islamske medicin-
PEČAT NA FILOZOFSKI SVIJET 12. I 13. STOLJEĆA ske nauke na evropsku renesansu, ali zaključuje da bolnice
Veliko naslijeđe grčke filozofije zahvaljujući muslimanskim u Evropi, u onom smislu u kojem su postojale u islamskom
misliocima postalo je dijelom zajedničkog naslijeđa koje su pri- svijetu, nisu mogle biti podignute sve do 16. stoljeć,a upr-
hvatali andaluzijski i istočni muslimani, ali i Jevreji, evropski kos tome što su na latinski mnogo ranije bili prevedeni Ibn
i stočni kršćani. Iako je broj prevodilaca bio mali, potreba da Sina i Razi – ta dva medicinska kolosa. Autor skreće pažnju
Evropa razumije i uči od svijeta u kojem su ulice čiste, a bi- na činjenicu da je prevodilački pokret bio posebno aktivan u
blioteke ispunjene rukopisima bivala je sve izraženijom. “Pri- toku 17, ali i 18. stoljeća, kada su pod patronatom imperatora
jevodi s arapskog na latinski i hebrejski na polju matematike, Frederika II na Siciliji ulagani ogromni napori da se prevedu
algebre, geometrije, astronomije, medicine, historije prirode, islamski autori. Na to se u Evropi tog vremena i nije uvijek
mehanike, hemije i alhemije, filozofije, retorike, tesavvufa, po- gledalo blagonaklono. Michael Scott, prevodilac Frederika II,
ezije, historije misli i ostalog udarili su pečat na filozofski svijet bio je predmet blaćenja. Dante u Božanstvenoj komediji Scotta
XII i XIII stoljeća i bili su uzrok rađanju novog pokreta misli, stavlja u inferno, dakle Džehennem, optužujući ga da je čitao
nauke i umjetnosti u Evropi”, piše Kalin. muslimanske knjige i na osnovu njih predviđao budućnost.
Samo je početak upotrebe brojeva u Evropi, poznatih pod Kada se izuzmu legende i blaćenja, piše Kalin, treba priznati
imenom arapski brojevi, omogućio ogroman napredak na polju da Scottu pripada istaknuto i važno mjesto u historiji odno-
praktičnih pitanja poput oporezivanja i carinjenja, s jedne, ali i sa islama i Zapada.
naučni progres, s druge strane. Vođenje složenih matematičkih (Nastavak u narednom broju)

STAV 25/7/2019 77